A ashirov, sh. Atadjanov

hayvonlarni madaniylashtirish jarayoniga insbatan qo'llangan.
XVI asr boshlariga kelib esa ushbu so'zning dastlabki m a’nosi
120

---

kengaygan va qishloq xo'jaligidan insoniyat taraqqiyotiga, uy 
parrandalarini madarnylashtirilishidan ongning madaniylashuviga 
nisbatan ham qo‘liana boshlagan. Biroq madaniyat so‘zining 
bunday talqini umum tomonidan to XVIII asr oxiri — XIX asr 
boshlariga qadar qabul qilinmagan.
XIX 
asr boshlariga kelib “madaniyat” so‘zi “sivilizatsiya” 
atamasining sinonimi sifatida yoki unga qarama-qarshi tarzda 
qo‘llanilgan. “Sivilizatsiya” atamasi lotincha civilis (fuqaroviy) 
so‘zidan olingan bo'lib. XVIII asr oxirida fransuz va ingliz tillari- 
da insoniyatning ilgarilab boruvchi jarayoni — yowoyilik, 
imistamlakachilik va fuqarolik jamiyati tomon harakati yo‘nalishiga 
aytilgan. Fransuz va ingliz tilida “madaniyat” va “sivilizatsiya” 
so‘ziarining sinonim sifatida qoilanishi XVIII asr oxiri va XIX 
asr boshlarida fransuzlar va inglizlar orasida insoniyat taraqqiyoti 
ilgarilab boruvchi taraqqiyot ekanligiga va ularning jamiyati 
mazkur taraqqiyot bosqichining yuqori nuqtasiga tegishli ekan­
ligiga ishonch hissini tug‘dirgan.
Germaniyada “m adaniyat” terminining qoilanish tarixi 
birmuncha boshqacharoq tarzda kechgan b o iib , bu yerda 
“sivilizatsiya” iborasi salbiy ma’no kasb etgan boisa, “madaniyat” 
so'zi ijobiv ma'noni bildirgan. Nemislar “sivilizatsiya” so‘zini 
“burjuacha” sun’iy kamtarlik, “madaniyat” so‘zini esa — intel- 
lektual, badiiy yoki ma’naviy faoliyat tarzidagi insoniyat faoliyatiga 
nisbatan qoilaganlar.
Madaniyat — insonga biologik jihatdan tegishli boim agan 
(genetik jihatdan bogiiq boim agan. A.A.) va kishilarning hayot 
faoliyati natijasida yaratiladigan ko‘rinishidir. Madaniyatning 
bunday kom pleks (m ajm uaviy) talqini m a’lum m a’noda 
etnomadaniyat lborasiga ham javob beradi. 
Etnomadaniyat
esa — 
bu m aium etnosga xos boigan xususiyatlarni saqlab qolish 
maqsadida o ‘zlashtirilgan ko‘rinishlar majmuidir.