A b d u m a jid m a d r a im o V g a V h a r fu z a IL o V a manbashunoslik

4 .4 .7 . «Tarixi Muborakshoh»
“Tarixi M uborakshoh” (“ M uborakshoh tarixi”) asarining muallifi Faxriddin 
M uborakshoh Mavarrudiy boTib, u XII asming ikkinchi yanni v a X l l l asming 
boshlarida yashagan yirik tarixchi olimdir. Tarixchining t o ‘liq ismi Faxriddin 
Muborakshoh yoki Faxri m udir no m i bilan m ashhur b o ‘lgan ekan.
Faxriddin M uborakshoh o ‘z asarining debochasida, shuningdek, Ibn Al- 
A s irv a “ Haft iqlim” muallifining keltiigan m a ’lumotlariga qaraganda, otasi 
ham , o 'z i h a m G 'u riy lard an 1 Shahobiddin (yoki M u ’izziddin) M u h a m m a d
(1173—1206) h am da G'iyosuddin M a h m u d (1206—1212) saroyida xizmat 
qilgan va o ‘z zamonasining keng m a ’lumotli kishilaridan hisoblangan.
F a x r i d d i n M u b o r a k s h o h 1 2 0 6 - y ild a o ' z i n i n g m a s h h u r “ T a r ix i 
M u b o r a k s h o h ” a s a rin i y o z ib t a m o m l a d i va L o h u r d a G 'i y o s u d d i n
M a h m u d g a ta q d im etib, unin g e ’tiborini q o z o n g a n . Asar, m u allifn in g
s o ‘zlariga q a ra g a n d a , 13 yil ich id a ta m o m la n g a n .
“ Tarixi M u b o r a k s h o h ” asari 136 qism (shajara)dan iborat bo 'lib , u n d a
M u h a m m a d payg‘am bar, xulafoyi roshidin (Abubakr, U m a r, U s m o n , Ali), 
an so rla r2, m u h o jir s a h o b a la r 1, G 'a ssa n iy la r, y a ’ni Suriya h u k m d o rla ri, 
Y a m a n podshohlari, johiliyat z a m o n id a , y a ’ni islomiyatdan a w a l o 'tg a n
1 G ' u r i y l a r —1000— 1 2 1 5 -y ill a rd a X u r o s o n n i n g s h a r q i y q i sm i , A f g ' o n i s t o n va S h i m o l i y
H i n d i s t o n d a h u k m r o n l i k q ilg a n sul ola.
2 A n s o r l a r — y o r d a m c h i , s a fd o s h ; M u h a m m a d p a y g ' a m h a r 6 2 2-yi li M a k k a d a n M a d i n a g a
k o ‘c h i b k c tish ga m a j b u r b o ' l g a n i d a un i q o ' l l a b - q u v v a t l a g a n Avs va H a z r a j q a b i l a l a r i n i n g
a ’zolari.
3 S a h o b a — h a m r o h l a r , d o 's t l a r . M u h a m m a d p a y g ' a m b a r n i n g h a m r o h l a r i , y a q i n d o 's t l a r i .
171

---

shoirlar, sahobalar orasidan chiqqan shoirlar, Ajam podshohlari (Peshdodiylar, 
Kayoniylar, Ashkoniylar, Sosoniylar), Umaviylar, Abbosiylar, Tohiriylar, 
Safforiylar, Som oniylar, G ‘aznaviylar va nihoyat G ‘uriylar tarixi b a y o n
etilgan.
Ushbu asarning biz uchun qimmati shundaki, unda Turkistonning sarhadlari 
va unda ishlab chiqariladigan mol va matolar, ularning horijiy mamlakatlarda 
e ’tibor qozongan navlari, turk qabila va umg'lari, ularning tili va madaniyati, 
yozuvlari, urf-odatlari haqida boy daliliy m a ’lumotlar keltirilgan.
“ T arixi M u b o r a k s h o h ” a s a r i n i n g y a g o n a m o ' t a b a r q o 'l y o z m a s i
A n g liy a n in g O k s fo rd s h a h rid a g i Bodli k u tu b x o n a s id a s a q l a n m o q d a . 
K itobning G 'u r i y l a r va turkiy xalqlar tarixiga oid qismi m atn in i ingliz 
s h a rqshunosi D e n is o n Ross 1927-yilda c h o p qilgan.