Ajiniyoz nomidagi nukus davlat pedagogika instituti sapayeva feruza davlatovna


Tayanch soʻz va asosiy tushunchalar



Download 7,5 Mb.
Pdf ko'rish
bet57/162
Sana27.01.2022
Hajmi7,5 Mb.
#414202
1   ...   53   54   55   56   57   58   59   60   ...   162
Bog'liq
matnshunoslik fanidan maruza mashgulotlarini tashkil etish (1)

 
Tayanch soʻz va asosiy tushunchalar: 
toshbosma matnlardagi 
tafovutlar, risola, kotib, toshbosma va bosma kitoblar, gravyura, 
matn, oʻzbek matbaachilik tarixi, yogʻoch taxtalar, muqovasozlar, 
naqqoshlar.
 
 
Qadimda 
risolalar 
qoʻlyozma 
tarzida 
tayyorlangan. 
Qoʻlyozmalarni 
xattotlar 
bejirim 
qilib oqqa 
koʻchirishgan, 
naqqoshlar bezak bilan bezashgan, muqovasozlar varaqlarni tikib va 
qolipga tortib kitob xoliga keltirishgan. Zardushtiylik dinining 
muqaddas yozuvlari toʻplami sifatida bizgacha yetib kelgan kitob – 
“Avesto” teriga yozilgan. Hozir fanda ma’lum boʻlgan “Avesto” 
milodning IV asrlariga, ya’ni shox Xisrav I davriga oid. Unda Oʻrta 
Osiyo, Eron, Ozarbayjonga doir ma’lumotlar aks ettirilgan. Birinchi 
bosma kitoblar ksilografik (yunoncha “ksilo”–“daraxt” va “grafo” – 
“yozaman” soʻzlaridan) kitoblar deb atalgan. Ularni quyidagicha 
tayyorla-ganlar: tekis yogʻoch taxta ustiga matnning teskari (aks) 
tasvirini yozganlar. Usta oʻtkir pichoqda ehtiyotlik bilan yogʻochni 
oʻyib yozgan. Natijada matnning qavariq tasviri hosil boʻlgan. Unga 
86


boʻyoq surkab, ustiga pergament (maxsus ishlov berilgan buzoq 
terisi) yoki qogʻoz bostirilgan va boʻyoq yogʻochdan varaqqa oʻtgan. 
Xuddi shu usulda gravyuralar ham tayyorlangan.
 
Bundaykitoblarnitayyorlashjudaqiyinboʻlgan, chunki yogʻoch 
taxtalarga bir necha oʻn ming harfni oʻyib ishlashga toʻgʻri kelgan. 
Shuning uchun kishilar uzoq yillar davomida alohida harflardan 
iborat bosma shaklni yaratishga intilganlar.Shunday kitob bosishga 
doir dastlabki tajribalar Xitoyda 1041–48-yillarda amalga oshirilgan. 
Yevropada bosma kitob ixtirochisi Iogann Gutenberg boʻldi. 
Uning hayoti toʻgʻrisida ma’lumotlar juda oz. Biz ixtirochi 
Germaniyaning 
Mayns 
shahrida 
1394-99-yillar 
orasida 
tugʻilganligini, Strasburg shahrida usta boʻlib ishlaganligini bilamiz, 
xolos. Gutenberg oʻz ixtirosini yashirincha tayyorlagan.Xoʻsh, 
Gutenberg nimani ixtiro qildi? 
 
6-rasm (slayd taqdimoti uchun maxsus) 
Gutenberg yogʻsiqib chiqarish uchun moʻljallangan oddiy pressni 
bosmaxona dastgohiga aylantirdi va uni kitob bosishga moslashtirdi. 
Ammo asosiy narsa bunda emas, balki matndan xohlagan miqdorda 
87


nusxa koʻchirishga imkon beruvchi bosma shaklni ixtiro 
etganligida.Bu ixtiro tezda butun dunyoga yoyildi.XV asr oxiriga 
kelib Yevropaning oʻnlab shaharlarida kitoblar bosilib chiqdi.Bu 
birinchi kitoblarning koʻpi saqlanib qolmadi. 
Kitob bosish jarayoni yildan-yilga asta-sekin takomillashib bordi. 
Turkistonda birinchi bosma kitob 1868-yil Turkiston harbiy okrugi 
shtabi (Toshkent) da chiqarildi. 

Download 7,5 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   53   54   55   56   57   58   59   60   ...   162




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish