shakllanadi. Ilmda: “Intuitsiya – bekor, qoʻlyozmaga qarash kerak”,
deya bepisand gapirishlar ham boʻlgan. Aslida, matnning piriga
aylangan matnshunos qoʻlyozmani koʻrmasdan ham soʻzni
aslidagidek isloh etish salohiyatiga ega boʻladi. Zero, uning koʻz
xotirasida soʻzlarning turli, farqli shakl va mohiyatlari muhrlanib
qolgan. U matnni hozirgi yozuvda koʻrib turgan taqdirda ham,
asliyatdagi shakli koʻz oʻngida yaqqol gavdalanadi. Yosh
tadqiqotchilar nashr ishlarini loaqal
ana shunday ustozlar bilan
birgalikda amalga oshirishlari lozim. Zikr etilgan kitobning mas’ul
muharrirlari ham ustoz olimlar. “Biroq hozir nashr ishlarida bir
xastalik paydo boʻlgan – oʻqimaslik kasalligi. Ba’zi kitoblarni,
surishtirsangiz, na mas’ul, na maxsus muharrir, na taqrizchi, na
nashriyot mutasaddilari oʻqigan boʻlib chiqadi. Oʻqimasdan imzo
chekib yuboraverishni bagʻrikenglik va yaxshilik deb boʻladimi?!”
Koʻp sa’y-harakatlarni chippakka chiqaradigan, mumtoz matn
nashrlari sifatiga uzluksiz rahna solib kelayotgan eng ogʻriqli
muammo matnshunoslik jarayonlariga
yagona andozaviy mexanizm
sifatida xizmat qiladigan maxsus imlo qoidalarining mavjud
emasligidir. Ushbu dolzarb muammo oldin ham koʻp marta
koʻtarilgan. Mumtoz adabiy-tarixiy matnlarni nashrga tayyorlash
jarayonida qoidalashtirilishi zarur boʻlgan hodisa-holatlar haddu
hisobsiz. Tarixiy shaxslar va soʻzlarni turli shakllarda yozish, forsiy-
arabiy izofa, izofa zanjirlarini toʻgʻri qoʻllay olmaslik, oʻndan ortiq
forsiy “yo”larning qoʻllanish xususiyatlarini ma’nan farqlamaslik,
mumtoz matnlardagi nozik ma’no tovlanishlarini
hozirgi yozuvda
ifodalash usullarining ishlab chiqilmaganligi – bari-barisi mana shu
yagona andozaviy mexanizm muammosi hanuz oʻz yechimini
topmayotganligining oqibatidir. Bu muammoning yechimini topish
bilan, shak-shubhasiz, taklif etilayotgan matnshunoslik hay’ati
shugʻullanishi lozim. Mazkur hay’at Vazirlar Mahkamasi huzurida
ta’sis etilmogʻi va u mamlakatdagi yetuk matnshunoslarni
jipslashtirmogʻi, jarayonni muvofiqlashtirmogʻi
hamda boshqar-
mogʻi maqsadga muvofiqdir.
Bugun respublikamizda faoliyat koʻrsatayotgan fondlarning
deyarli barchasida mavjud qoʻlyozma va toshbosma manbalarning
ichki katalogini tuzish ishi nihoyasiga yetgan, har bir manba haqidagi
dastlabki ma’lumotlar elektron shaklda yigʻilgan. Navbatdagi
bosqichda mazkur manbalar boʻyicha olib borilayotgan ilmiy
44
tadqiqotlarga e’tiborni yanada kuchaytirish, matnshunosligimizning
Porso Shamsiyev kabi dargʻalari boshlagan ishlarni toʻxtatmasdan
davom ettirishimiz lozim.
2006-yili
“Zarqalam” nashriyotida
adabiyotshunos olim
Yoqubjon Ishoqovning “Soʻz san’ati soʻzligi” nomli hamma
ma’noda chiroyli ilmiy risolasi chop qilindi. Kitobga yozilgan
“Mumtoz badiiy san’atlar talqini” soʻzboshisida “Zuxruf” surasining
4-oyati misol sifatida keltirilgan. E’tiborsizlik oqibatida bitta oyatda
uchta jiddiy xatoga yoʻl qoʻyilgan va ma’noga futur yetgan. Avvalo,
Qur’ondan keltirilayotgan iqtibos, albatta, mutaxassis nazaridan
oʻtishi kerak. Qolaversa, oyatlarni kirill harfida yoki originaldan
boshqa harfda ifodalash shu paytgacha yaxshi natija bermagan.
Shuning uchun tarjimaning oʻzini bergan ma’qul
va shu bilan
maqsad hosil boʻladi. Eng xunugi, bu oʻrinda negadir mazkur oyat
tarjimasi ham buzib berilgan. Bir emas, bir necha olimlarimizning
ona tilimizdagi, qonuniy tavsiya etilgan tafsirlari turib, oyat
tarjimalarini
oʻsha
tafsirlarning
birortasidan
olmasdan
oʻzboshimchalik qilishning nima keragi bor edi?!
Matn tabiatidan uzoqlashish bilan bogʻliq
xatolarni ommaviy
nashrlarning aksariyatida uchratish mumkin. Alisher Navoiyning
“Nazmul javohir” (Alisher Navoiy, Mukammal asarlar toʻplami, 15-
tom, T., “Fan”, 1999, 136-bet) asarida shunday ruboiy bor:
Iymoni aningki kufrigʻa sotir erur,
Chin nukta demakka ul kishi qodir erur,
Har kimsaki iymon ishida mohir erur,
Iymonini bilki, otidin zohir erur.
Ruboiyning toʻrtinchi misrasidagi “
otidin
” soʻzi “
ontidin”
boʻlishi kerak edi. Shunda ma’no hadisga muvofiq boʻladi. Aslida
bunga asos ruboiyning sarlavha qismida berilgan arabiy hikmatda
aks etgan
Do'stlaringiz bilan baham: 
