Ekologiya va suv resurslarini boshqarish kafedrasi

Yillik ikki tomonlama va koʻp tomonlama shartnomalar 
Sirdaryo  va Amudaryo  havzalarida  suv  omborlarining  murakkab  tizimi  yaratildi, 
uning  asosiy  boshlangʻich  maqsadi  qish  oylarida  suvni  keyinchalik  yozda  foydalanish 
uchun,  asosan  sugʻorish  va  elektr  energiyasini  ishlab  chiqarish  ehtiyojlari  uchun 
toʻplash  edi.  Mavsumiy  tebranishlar  tufayli  davlatlar  suv  taqsimotini  sozlash  boʻyicha 
ikki tomonlama va koʻp tomonlama bitimlar tuzish amaliyotini joriy etdilar 6. 
Biroq,  Qirgʻiziston  Respublikasida  joylashgan  Toʻqtogul  GESi  va  suv  ombori 
masalasida  kelishilgan  yondashuvni  ishlab  chiqish  uchun  barcha  manfaatdor 
davlatlarning rasmiy kelishuvi talab qilinadi. Qirgʻiziston Respublikasida mustaqillikni 
qoʻlga  kiritgandan  soʻng,  suv  resurslari  koʻpligi  va  koʻplab  gidrotexnika  inshootlari 
bilan  qishda  elektr  energiyasining  keskin  tanqisligini  boshdan  kechiradigan  vaziyat 
yuzaga  keldi.  Daryolarning  quyi  oqimida  joylashgan  Oʻzbekiston  va  Qozogʻistonda 
shunday vaziyat vujudga kelganki, agrar iqtisodiyot va yoz oylarida suvga boʻlgan talab 
yuqori  boʻlgan  sharoitda  daryolarning  yuqori  oqimidagi  qoʻshni  davlatni  elektr 
energiyasiga  boʻlgan  ehtiyojini  qondirish  uchun  qishda  boʻshatish  kerak.  Ushbu 
muammoni hal qilish uchun Oʻzbekiston, Qozogʻiston va Qirgʻiziston Respublikasi har 
yili  elektr  energiyasini  etqazib  berish  va  suv  resurslarini  yetkazib  berish  oʻrtasida 
murosaga  erishishga  qaratilgan  qator  kelishuvlarni  imzoladilar:  Qirgʻiziston 
Respublikasi ushbu oylarda Oʻzbekiston va Qozogʻiston tomonidan elektr energiyasi va 
qazib  olinadigan  yoqilgʻi  yetkazib  berish  evaziga  qish  oylarida  suv  chiqarilishini 
kamaytirishga  rozi  boʻldi.  (yoqilgʻi,  ya’ni  elektr  energiyasini  ishlab  chiqarishni  yozgi 
sugʻorish  va  koʻmir  va  gazni  qish  bilan  ta’minlash  uchun  suv  omborlarida  suvni 
saqlash). 
Albatta,  mamlakatlar  suvni  boshqarish  boʻyicha  kelishilgan  maqsadlarga 
erishishlari  uchun  suv  omborlarini  bashorat  qilish  rejimini  joriy  qilish  zarur.  Birinchi 

---

 
 
170
 
qadam sifatida 1998 yil mart oyida manfaatdor mamlakatlar munosabatlariga moliyaviy 
kompensatsiya tamoyilini joriy etish toʻgʻrisida kelishuvga erishildi.