Book · September 005 citations 35 reads 4,397 author

4.7. Çeviribilim ve Bilişsel dilbilim ilişkisi 
Dilbilim süreci içerisinde bilişsel dilbilim araştırmalarına ağırlık veril-
mesi,  20.  yüzyılın  ilk  yarısına  denk  gelir.  Bu  dönemde  yapısal  dilbilim 
anlayışının gittikçe karmaşıklaşan iletişim ağının içinden çıkamaması, dil-
bilim araştırmalarını dili anlıkta geçen bir üretim süreci olarak gören bi-
lişsel alana yöneltir. Bilişsel alandaki araştırmalar dilin kuraldışı işleyişini 
çözmek üzere dil ve düşünce arasındaki bağı çözmeye odaklanır. Ne var 
ki, dil ve düşüncenin bir potada eritilerek ele alınması, özellikle çeviri ala-
nında ortaya çıkan sorunları çözmeye yetmemiştir. Çeviribilim açısından 

---

 
91 
bu alandaki çalışmalar, ancak dil ve düşüncenin farklı düzlemlerde çalış-
tığının kanıtlanmasıyla birlikte etkinlik kazanmıştır. 
İlk  aşamada  dil  ve  düşünceyi  bir  düzlemde  ele  alan  bilişsel  dilbilim 
özellikle deneysel görgül yöntemi kullanmaya özen göstermiştir. Bu de-
neylerin öncelikle amacı, dil ve düşüncenin bir alaşımı olan dil yetisinin 
toplumsal  mı,  içgüdüsel  mi, bir başka deyişle,  bireysel olup  olmadığını 
ortaya  çıkarmaktır.  Bu  şekilde  deneyler,  önce  maymun,  şempanze  gibi 
hayvanlar üzerinde yapılmıştır. Gerçi bu yöntem Darwin’in Evrim kura-
mıyla çelişmiştir. Bununla birlikte, insan ve hayvanlar arasındaki biyolo-
jik benzerlikler ve hayvanlarda konuşma ve düşüncenin birbirinden yalıt-
lanmış iki ayrı olgu olarak incelenmesinin daha kolay olması, bilim adam-
larının bu hayvanları kendilerine denek olarak seçmesine neden olmuştur. 
Hayvanlardan elde edilen veriler ise, çocuklar üzerinde yeniden denene-
rek irdelenmeye çalışılmıştır. Örneğin, bilişsel dilbilimle ilgilenen Koeh-
ler (1921) tüm deneylerini maymunlar üzerinde yapmış ve bu deneylerin 
sonucunda “içgörü” adını verdiği anlıksal tepkinin, bellekteki izler sonucu 
değil de, görsel algı sonucu ortaya çıktığını öne sürmüştür. Ancak Koeh-
ler’in dönemin bilimsel anlayışıyla salt veri toplaması ve bu konuda hiç 
bir yorumda bulunmaması bilimsel açıdan bir eksiklik yaratmıştır. Sonuç 
olarak, Koehler’in, deneyleri, anlıksal tepkilerin içgüdüsel tepkiler oldu-
ğunu ortaya çıkardığı söylenebilir. Bu ise, zaman akışı içerisinde dilin bi-
reysel yönünü ortaya çıkardığı gibi dil ve düşüncenin de iki ayrı olgu ola-
rak ele alınmasını akla getirir.