Biologiya 5 new indd

Q  edurtm_uz
suv  tubida  yashab  suvdagi  organik  m oddalar  bilan  oziqlanadi. 
Shu  y o ‘ l  bilan  suvni  organik  qoldiqlardan  tozalaydi.  Sakkizoyoq- 
ning  paypaslagichlari  so ‘ rg ‘ ichlar  bilan  ta ’ minlangan.  So‘ rg ‘ ichlar 
hisobiga  sirg‘ anchiq  baliqlarni  ham  osonlik  bilan  ushlab  qoladi. 
Sakkizoyoqlar  o ‘zidan  siyoh  chiqarib,  dushmanini  ch a lg ‘ itadi  (61- 
rasm).
B o ‘ g ‘ im o y o q lila r n in g   tanasi va oyoqlari  b o ‘ g ‘ imlarga  b o ‘ lingan. 
Tashqi  skeleti  xitindan  iborat.  Qisqichbaqasimonlar,  o ‘ rgimchak- 
simonlar  va  hasharotlar  sinflariga  b o ‘ linadi.  Daryo  qisqichbaqasi 
chuchuk  suvda  yashaydi,  qisqichlari  yordam ida  o ‘ ljasini  tutadi  va 
dushmanidan  himoyalanadi.  Nobud  b o ‘ lgan  hayvonlarning  qoldiq- 
larini  yeb  sanitarlik  vazifasini  bajaradi.  Butli  o ‘ rgim chak  o ‘ ljasini 
ovlash  uchun  tutqich  to ‘ r  t o ‘ qiydi.  Tutqich  t o ‘ ri  ikki  xil  ipdan 
t o ‘ qilgan  b o ‘ lib,  aylanasimon  yopishqoq  qismiga  hasharotlar  ilinib 
qoladi,  yopishmaydigan  uzunasiga  joylashgan  ipidan  o ‘zi  hara- 
katlanadi.
Xonqizi  yorqin  qizil  rangda  qora  xollari  bor  hasharot.  Bu  rang 
ogohlantiruvchi  rang  bo ‘ lib,  qushlarni  «sassiq  suyuqligim  bor, 
menga  tegma»  deb  ogohlantiradi.  Xonqizi  o ‘ simlik  zararkunandasi 
bo ‘ lgan  shira  bitlarini  yeb,  foyda  keltiradi  (62-rasm).
Umurtqasiz  hayvonlar  keng  tarqalgan  organizmlardir.  Ular­
ni  daryo  va  dengizlarda,  tuproq  ostida,  tashlandiq  yerlarda, 
odam  yashayd igan  xonadonlarda,  havoda  uchib  yurgan  holatda
a 
b 
c
6 2 -ra s m .  Bo‘g ‘imoyoqlilar:  a-daryo  qisqichbaqasi,  b-butli 
o‘rgimchak,  c-xonqizi.
66

---

ko‘ rishimiz  mumkin.  Rivojlanish  jarayonida  umurtqasiz  hayvonlar 
yashash  muhitiga  moslashib  borgan.
•  regeneratsiya 
•  meduza
rishta 
•  sakkizoyoq
1.  Regeneratsiya  nima?
w%
  2.  Qaysi  tip  vakillari  parazit  usulda  oziqlanadi?
*  I   3.  Qaysi  organizmdan  boshlab  qon  aylanish  sistemasi  vujudga 
kelgan?
4.  Sakkizoyoq  qaysi  tipga  kiradi?
5.  Tashqi  skeleti  xitin  bo‘lgan  organizmlarni  aniqlang.
6.  Qaysi  hayvon  tutqich  to ‘ri  yordamida  ozuqasini  tutadi?