Microsoft Word Tursunboyev S. O'zbek teatri tarixi. Majmua

XURSHID HAQIDA XOTIRALAR 
1919-yilning navbahori edi. Men «Rohat bog’cha»da bir necha do’stlarim bilan tambur 
chertib  o’tirar  edim.  Oramizda  Xurshid  ham  bor  edi.  Ana  shu  o’tirishda  Xurshid  o’zining 
yangi  sahna  asar  ustida  ish  olib  borayotgani  haqida  so’zladi.  Bu  asar  mashhur  Farhod  va 
Shirin haqidaligini ham aytdi. 
So’ngra,  ayrim  joylarini  o’qib  berdi  va  birgalikda  musiqali  sahna  asarini  yaratish 
haqida  iltimos qildi.  Buningdek,  yangilik  meni qiziqtirib qo’ydi,  rozilik berdim. Ochig’ini 
aytgan-da, rozilik berishga berdim-ku, biroq keyin, ish boshlaganimizdan so’
ng afsuslangan 
paytlarim  ham  bo’ldi.  Chunki,  Xurshgid  siqib  suvimni  olardi.  Bizning  yarim  yilcha  umrimiz 
tamburda  kuy  chalish,  maqomlardan  ijro  etish  va  eng  yaxshilarini  tanlash  bilan  o’tdi.  Ayrim 
kunlarda Xurshidning kuy saralashidan, «injiqliklari»dan siqilib, yuragim tars yorilib ketay derdi. 
Arazlashgan  vaqtlarimiz  ham  bo’lgan.  Axir  o’zingiz  o’ylab  ko’ring,  20—25  har  xil  kuylardan, 
ashulalardan chalib yoki aytib bersam-da, lekin ayrim paytlarda bulardan birontasi to’g’ri kelmasa. 
Bari bir oradan bir-ikki kun o’tgach, biz yana uchrashib, boshlagan ishimizni davom ettiraverdik
. 
Kezi  kelganda  shuni  ham  aytib  qo’ya  qolay.  Xurshidning  o’zi  ham  dutorni  yaxshigina 
chertardi, shirin va ta’sirli xirgoyi qilardi, xalq kuylarini, asriy musiqiy merosni durustgina 
bilardi. 
Shorahim Shoumarov
, O’zbekistonda xizmat 
ko’rsatgan san’at arbobi, sozanda, 
xonanda, bastakor. 
 
 

---

Xurshid  To’ychi  hofiz,  Shorahim  aka  singari  yuksak  sozanda  va  atoqli  xonanda-
qo’shiqchilar  davrasiga  juda  yaqin  va  ular  bilan  hamsuhbat,  ulfat  bo’lganligi  sababli  olti 
maqom va xalq qo’shiqlarini mukammal bilar edi. Shu tufayli u o’zining bosilib tarqatilgan 
asarlaridagi  hamma qo’shiqlarga  ma’lum  kuy  nomini aniq qayd etganki, bu teatrlar  uchun 
musiqaviy qo’llanma  bo’lgan, desak  mubolag’a bo’lmaydi. Xurshid asaridagi qo’shiqlarni 
chiroyli  va  mayin  xirgoyi  bilan  kompozitorning  notasiga  o’tkazar,  artistlarga  kuylashni 
o’rgatar  edi.  Xurshidning  o’zbek  opera  san’atini  yaratishdagi  xizmatlari  anchagina  bor, 
uning  librettolari  asosida,  ijodiy  kuchlar  hamkorligida  teatr  dastlab,  «Layli  va  Majnun» 
(1940), keyinchalik «Farhod va Shirin»ni (1957) to’la opera asosida sahnaga qo’ydi. 
 
Muzaffar Muhammedov
, O’zbekiston xalq artisti, rejissor. 
Xotiralar B. Nasriddinovning  «Xurshid» 
(118—122-betlar) kitobidan olindi.