“SIRLI SANDIQ”
O’gay ona va uning zulmidan jabr chekkan Zumrad haqidagi ertak ikki ijodkor —
I.Ahmedov va O.Tolipov tomonidan tasnif etilib sahna yuzini ko’rgan.
Ibrohim Ahmedov va Obid Tolipov Toshkent shahrining bir-biriga qo’shni Olmazor va
Shayxontohur mahallalarida yashab bolaligidan do’stlashib teatrga ishqiboz bo’lib, ulkan
orzular og’ushida ijod sari intilib balog’at topgan zotlar edi. Ular 1934 yili loxutiy nomidagi
teatr yexnikumiga o’qishga kirishadi, 1945 yil Toshkentda Teatr san’ati instituti ochilarkan,
bu o’quv yurtida ham ular birga tahsil ko’radilar.
Obid Tolipov texnikumni xatm etgach, Respublika yosh tomoshabinlar teatrida aktyor
sifatida ish boshlaydi. Umrini oxiriga qadar shu maskanga qalb-qo’rini baxsh etib, o’nlab
hayajonli rollari bilan tomoshabinlarning bir necha avlodi xotirasida chuqur iz qoldirdi,
O’zbekiston xalq artisti degan unvon bilan taqdirlandi.
O’zbekistonda xizmat ko’rsatgan artist Ibrohim Ahmedov aktyor, rejissor, dramaturg
sifatida faoliyat ko’rsatib har uchala yo’nalishda ham e’tiborli ijod na’munalarini yarata
oldi. Milliy qadriyatlarni tarannum etish, o’zbek yigit-qizlarining jasorati, do’stligi, vafo va
sadoqati uning ijodining va ayniqsa dramaturgiyasining asosiy mavzusi edi.
I.Ahmedovning hayoti va ijodini ko’ngildan o’tkazib qaynoq samimiyat bilan maqola
bitgan O’zbekistonda xizmat ko’rsatgan san’at arbobi, atoqli rejissor Jo’ra Mahmudov
(“Teatr” jurnali 2002 yil. 6-son) “Qahramon”, “Suxrob”, “Hamisha qalbimda”, “Baxtli
odamlar”, “Fidoyilik qissasi”, “Taqdir”, “Ro’shnolik shaydolari”, “Bahor gullari”, “Vafo”
singari pyesalarni sanab Axmedov yozgan asarlar o’ttizdan kam emasligini qayd etgan.
Axmedov Respublika yosh tomoshabinlar teatrida bosh rejissorlik qilgan davr (1967-
1969) bu jamoa hayotida shov-shuvli voqealarga aylangan “Abdulla Nabiyev”, “Amu
qahramonlari” kabi spektakllar yaratilgan davr bo’ldi. Dramaturgiya sohasida Obid Tolipov
hamkorligida yozilgan “Kim aybdor?”, “Qimirlagan qir oshar”, “Sexrli non”, “Rubob toriga
yashiringan jon”, “Gumon” kabi pyesalari yaratiladi va ularning aksariyatini o’zi sahnaga
qo’yadi.
“Sirli sandiq” ertagi ham shu davrda yozilib sahnaga qo’yilgan. Ertakda yaxshilikka
yaxshilikni qaytishi g’oyasi Zumradning o’rmon jonzodlariga bo’lgan mehr-muruvvati
orqali ochib berilgan edi. Zumrad yaxshiligi tufayli ormon Onasining harir liboslariga to’la
sandig’iga erishsa o’rmon Onasini “jodugar” deb diliga ozor yetkazgan qo’rs, betarbiya
Qimmat badxulqligining jazosiga uchraydi: unga hadya etilgan sandiq ochilganda uch
boshli ajdarho o-zidan o’t sachratib o’gay ona va uning tantiq qizi Qimmatga hamla qila
boshlaydi. Bir zum chiroq o’chadi, sandiq ichida o’rmon Onasi paydo bo’ladi, atrofni nur
qoplaydi, zamin so’lim gukzorga aylanadi. Mualliflarning qadimgi ertakka nisbatan
yangicha yondashuvi, ya’ni timsoliy ifodalar orqali tomoshabinni san’atning sehrli olamiga
olib kirish niyatlari ayni shu final sohasida namoyon bo’lgan. Quyida asarning ikkinchi
parda ikkinchi ko’rinish chop etildi.
IKKINCHI PARDA
IKKINCHI KO’RINISH
O’rmon. Bir chetda katta sada. Uning tagida Olapar zanjirlangan, oldida beda.
Qarshisidagi novdaga Qo’chqor bog’langan, uning oldiga esa suyak tashlangan.
Uzoqlardan Boyqushning ovozi keladi. Kech kirar payti: Boyqush uchib keladi.
BOYQUSH: Osmondan pastga,
Uchmasdan, asta.
Asta kelar shu tomon.
Ushlab guldasta,
Ana u ku-ku!
Baxt kelgani shu,
Ku-ku, ku-ku.
Yig’iling tezroq,
Yoqmasdan chiroq.
Dahshatli bo’ling,
Bundan batarroq.
Ana u ku-ku!
Yetim qiz; shu-ku;
Qolga kirsin, ku!
Ku-ku! Ku-ku!
OLAPAR: (Qo’chqorga) Tozayam quvnayapti-da.
QO’CHQOR: Bekam xafa bo’ladilar, deb indamayapman-da, bo’lmasa bir tazirini
berib qo’yardim.
BOYQUSH: Ha azizlar, nega damingiz chiqmaydi? Men o’ynab kulsam, g’ashingiz
keladimi? Nega indamaysizlar?
(
Qo’chqor bilan olapar indamaydilar).
Biron nima ta’bingizni tirriq qildimi?...(
Do'stlaringiz bilan baham: |