Turg’un Azizov Ulug’bek obrazini oldingi (1969-yil) sahnalashtirishda ham ijro etgan.
O’shanda ulug’ san’atkor Shukur Burhonov an’anasiga hurmat bilan qaragani, uning
yutuqlarini ijodiy o’rganishga intilgani e’tirof etilgandi. Bu talqinda esa oldingi
sahnalashtirishdagi umumiy ruhiyatni saqlab qolgan holda qahramonning jo’shqin, shiddatli
xarakterini ko’proq ichki-psixologik vositalar bilan berishga intilgan. Shu bois uning
qahramoni yuksak aql-zakovat egasi sifatida adolat va shafqat, razolat va xoinlik haqida
mushohada qiladi. Qora kuchlarga qarshi tengsiz kurashda sillasi qurib borarkan,
Samarqand taxtidagi qirq yillik umrini qayta idrok etishga, yo’l qo’ygan xatosi nimada
ekanini anglashga zo’r berib intiladi. Mohiyat zamiriga intilarkan, taxt qudratiga qarama-
qarshi o’laroq, bukib bo’lmas yana bir qudrat — xalq qudratini yorqin his etadi. O’zi bilan
o’sha qudrat orasidagi fojeiy ayrilish — tubsiz jarlik borligini tushunadi. Xalq bilan bir
bo’lmay turib saodat yaratib bo’lmasligi haqidagi xulosaga keladi.
Turg’un Azizov obraz rivojidagi ana shu yo’nalishni yuzaga keltirish uchun, Ulug’bek
qatnashadigan hisobsiz sahnalarni rejissor sifatida yaxshi tahlil va aktyor sifatida rang-
barang talqin qilganini e’tirof etish kerak. Masalan, ba’zi sahnalarning o’rni almashgani
natijasida spektakldagi mantiqiy rivoj uzluksizligi yuzaga kelgan. Shuningdek, oxirgi —
qatl sahnasi Samarqand yaqinidagi bog’dan rasadxona poygagiga ko’chirilgan va ayrim
maishiy ko’rinishlardan holilangan, bu narsa spektaklning fojiaviy jarangiga ijobiy ta’sir
etish bilan birga, favqulodda kuchli ruhiy-emotsional ta’sir kuchi kasb etgan. Sahna
nihoyasi sharqona ishlangan bo’lib, tengsiz qotillik tomoshabin qalbini larzaga soladi,
tomoqlariga allanimalar tiqilib, ko’zlarida yosh qalqiydi... Bu bilan spektakl tugamaydi.
Rejissor yana bir, sanoqli daqiqalar davom etadigan so’zsiz sahna kiritgan va spektakl o’sha
bilan yakunlangan. Abbos tomonidan chavaqlangan Ulug’bek o’lim bilan olisha-olisha
rasadxona zinapoyalarida yuqoriga — yulduzlar tomon ko’tarilaveradi... Sahna aylanadi.
Rasadxona qirrasining shunday poyiga qo’yilgan Samarqand taxtida padarkush o’g’ilning
razil qiyofasi namoyon. Uning yuzida bezovtalik va taxlika alomatlari... Taxt ortidagi
rasadxona devorlari esa ko’kka tomon bo’y cho’zgan, uning uchi musaffo falakka,
charog’on porlab turgan yulduzlarga tutashib ketgan. Ular orasida Ulug’bekning jonsiz
jussasi behol qo’llari pastga tomon osilib qolgan...
Do'stlaringiz bilan baham: