Мавзу 1: Тупроқ кесмасини олиш усуллари хақида тушунча

Nokapillyar kovaklik

deganda struktura

agregatlari yoki yirik qumli zarralar oraligidagi bo’shliqlar yig’indisi tushuniladi.

Me’yorida namlangan tuproqlarda kapillyar kovaklar odatda suv bilan, nokapillyar

kovaklar esa havo bilan to’lgan bo’ladi.

Kapillyar kovaklik bilan nokapillyar kovaklik orasidagi eng maqbul nisbat taxminan

1:1 deb hisoblanadi. Qishloq xo’jalik ishlab chiqarishi sharoitida eng maqbul

kovaklikka odatda tuproqqa yaxshi ishlov berish (haydash, kultivasiyalash, boronalash

singari) yo’li bilan erishiladi.

Umumiy kovaklik quydagi formula bilan hisoblanadi:

100

*

)

(

1

D

d

P

ум





,

bu yerda:

ym

P

-umumiy kovaklik, %; d-tuproq zichligi (hajmiy massa), g/sm

3

; D-qattiq

qismining zichligi, g/sm

3

; 100–foizga hisoblash uchun.

Tuproqning kovakligi yuqori bo’lishi bilan bir qatorda kapillyar kovakligi ham

kattaroq bo’lishi va shuningdek aerasiya nokapillyar kovakligi esa barcha hajmning

kamida 15-20  % ni tashkil etishi agronomiya nuqtai nazaridan muhimdir. Agar

tuproqning namligi eng kam nam sig’imiga mos bo’lgan sharoitda aerasiya

kovakligining hajmi barcha hajmning 15-20  % idan kam bo’lsa, u holda aerasiyasini

yaxshilash uchun agronomik yoki meliorativ chora-tadbirlar ko’rilishi zarur. Qumoq va

soz tuproqlar haydalma qatlamining umumiy kovakligini baholash uchun quyidagi

shkala ishlab chiqarilgan (2-jadval).

---

20

2-jadval