Kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muxammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti farg

MEHNAT MUXOFAZASI 

Ergonomika

-  inson  tomonidan  boshqariladigan  samarali  tizimlarni 

o‘rganadigan va barpo etadigan fandir. Ergonomika insonning mehnat  faoliyati 

jarayonidagi haddi-harakati, uning energiya sarflashi, aniq ish bajarishi paytidagi 

samaradorlik  va  jadallikni  o‘rganadi.  Ergonomika  atamasi  1949  yili  Buyuk 

Britaniyada, bir guruh ingliz olimlari Ergonomik tekshiruv jamiyatini tashkil eta 

boshlaganlarida  qabul  qilingan.  Sobiq  SSSRda  20-yillarda  bu  fanni  ergologiya 

deb  atash  taklifi  kiritilgan.  AQSHda  ilgari  bu  fan  inson  faktorlarini  o‘rganish 

deb,  Germaniya  Federativ  Respublikasida  esa  –  antropotexnika  deb  atalgan, 

lekin bugungi kunda inglizcha atama butun dunyoga keng yoyilgan. Ergonomika 

mini-,  midi- va  makroergonomikaga bo‘linadi. (grekchadan ergon-ish+ nomos –

qonun). 

Makroergonomika 

“inson-jamiyat”, 

“tashkilot-tashkilotlar 

tizimi” 

tizimlarini  o‘rganish  va  loyihalashtirish  bilan  shug‘ullanadi.  Midiergonomika 

“inson-jamoa”,  “jamoa-mashina”,  “inson-tarmoq”,  “jamoa-tashkilot”  tizimlarini 

o‘rganadi. 

Mikroergonomika  “inson-mashina”  tizimiga  bag‘ishlangan.  Ergonomika 

fani  2  ta  tamoyilga:  insonning  ishga  moslashuvi  va  ishning  insonga 

moslashtiriluviga  asoslangandir.  Bular  butunlay  boshqa-boshqa  narsalardir. 

Birinchi  holda  samaradorlik  asosiy  deb  hisoblansa,  ikkinchi  holda  qulaylik 

oldinga  chiqadi  (bu  tamoyil  Usabulity  Engineering,  qisqacha  yuzabiliti  deb 

ataladigan boshqa bir  yo‘nalishga juda  yaqindir.)  Bu esa yuqori samaradorlikka 

ega tizim albatta noqulay, qulay tizim esa samarasiz bo‘ladi, degani emas, also. 

Hamma gap uni qaerda qo‘yishdadir.