Kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muxammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti farg

Ko‘zoynak tanlash 

Ko‘zlaringizning  ko‘rish  qobiliyati  yaxshi  bo‘lsa  va  qoidalarga  amal 

qilsangiz,  qo‘rqmang,  ko‘rish  qobiliyatingiz  pasaymaydi.  Ko‘zoynak  taqsangiz 

va ayni paytda ko‘zoynakni olish  yodingizdan ko‘tarilgan bo‘lsagina  monitorga 

yaqinroq  surilib  o‘tirishingiz  mumkin.  Lekin  ko‘zoynagingiz  bor  bo‘lsa, 

kompyuter bilan ishlayotganda albatta taqib oling. 

 

Yaqinni  ko‘ra  olmaydiganlar  va  astigmatizmi  borlar  kompyuter  bilan 

ishlaganda uzoqni ko‘ra olmaydiganlarga nisbatan tezroq charchaydilar, natijada 

bosh og‘riy boshlashi mumkin. U holda ko‘z shifokori bilan Maslahat qiling va u 

sizga  ko‘zlar  uchun  maxsus  mashqlar  kursini  belgilaydi.  Kompyuterda  3-4  soat 

davomida ishlagandan so‘ng ko‘zlarga dam bermoq zarur. 

Ko‘rish  qobiliyatining  turli  nuqsonlari  bor  bo‘lgan  taqdirda  kompyuter 

bilan ishlashda nimalarga ahamiyat bermoq kerak? 

Bunday  odamlar  kompyuter  bilan  ishlashidan  avval  bajariladigan  ish  turi 

va  uning  qanchalik  og‘irligi,  shuningdek,  nuqson  xarakterini  eotiborga  olishlari 

kerak.  Rossiya  Federatsiyasi  tibbiiy  sanoat  Sog‘liqni  saqlash  vazirligining  bu 

haqdagi  hujjatida  ishga  qabul  qilinayotganlar  avval  oftalmolog  ko‘rigidan 

o‘tishlari shart ekanligi aytib o‘tilgan. 

I-toifali  og‘irlikdagi  ishlar  ko‘zlarni  zo‘riqtirmaydi,  bunday  ishlar  bilan 

shug‘ullanadigan  shaxslarning  maxsus  ko‘rikdan  o‘tishlariga  hojat  yo‘q,  lekin 

hech bo‘lmaganda ko‘zlarning birining korreksiyali ko‘rish darajasi 0.4dan kam 

---

 

 

bo‘lmasligi  kerak,  shunda  standart  shriftni  60-70  sm  masofadan  bemalol  o‘qiy 

olish  mumkin,  ko‘rish  qobiliyati  past  bo‘lsa  shriftni  kattalashtirish,  yani  ishchi 

dasturni o‘zgartirish kerak bo‘ladi. 

II-toifali  og‘irlikdagi  ishlarda  ko‘zlar  zo‘riqadi.  Bunday  ishga  qabul 

qilinayotgan  shaxslar  yaqinni  va  uzoqni  ko‘rish  darajalari  8.0  dptr  gacha, 

astigmatism  3,0  dptr.gacha,  korreksiyali  ko‘rish  ravshanligi  darajasi  0.5/0.2 

bo‘lishi  mumkin,  kompensatsiyasiz  va  subkompensatsiyali  glaukomasi  bor 

shaxslar ishga qabul qilinmaydilar. 

III-toifadali  og‘irlikdagi  ishlar  operatorlarning  ko‘rish  aozolariga  yanada 

kuchliroq  talablarni  qo‘yadi.  Yaqinni  ko‘ra  olmaslik  darajasi  2,0  dptr.  gacha, 

uzoqni  ko‘ra  olmaslik  5,0  dptr.gacha  astigmatizmi  1,5  dptr.gacha  korreksiyali 

ko‘rish  ravshanligi  0,9/0,6dan  past  bo‘lmasligi  kerak.  Avvaldan  ishlayotganlar 

uchun  yaqinni  ko‘ra  olmaslik  darajasi  3,0  dptr.gacha,  uzoqni  ko‘ra  olmaslik 

darajasi  6,0  dptr.gacha,  astigmatism  2,0  dptr.gacha,  korreksiyali  ko‘rish 

ravshanligi esa 0,7/0,5 dan past bo‘lmasligi kerak. 

Ishga qabul qilinayotganlarda akkomodatsiya hajmi uning yoshi bilan mos 

bo‘lishi  lozim  (20  yoshgacha  –5,0  dptr,  21-25  yoshdagilar  –4  dptr,  26-30 

yoshdagilar-3,0,  31-35  yoshdagilar  –2,0  dptr,  35  yoshdan  oshganlar  uchun 

bunday talablar yo‘q). 

Ko‘z  ichi  bosimining  oshishiga  moyilligi  bor  shaxslar  ishga  qabul 

qilinmaydi.  Ko‘z  shamollashi  va  allergik  kasalliklar  oqibatida  ko‘zlaridan  yosh 

oqish,  yorug‘likdan  qo‘rqish  va  boshqalar,  ko‘z  pardasi  va  ko‘rish  nervi 

kasalliklariga uchragan shaxslar ikkinchi va uchinchi toifali og‘irlikdagi ishlarga 

qo‘yilmaydilar. 

Rangli  ma’lumotlarga  ega  dasturlar  bo‘yicha  ishlashda  ranglarni  ajrata 

bilish qobiliyatining buzilishi yo‘l qo‘yib bo‘lmaydigan holdir (qizil rangni ajrata 

olmaslik  –  pronotopiya,  yashil  rangni  ajrata  olmaslik  –  deyteranopiya). 

Displeylardan 

foydalanuvchilarning 

optik 

korreksiyasi 

tamoyillari 

korreksiyaning umumiy tamoiyllaridan farq qilmaydi. 

---

 

 

 

Uzoqni  ko‘ra  olmaslik  kasalligi  endi  rivojlana  boshlagan  bolalar  va 

o‘smirlar  uchun  ko‘zoynaklar,  odatda,  faqat  uzoqni  –  sinf  xonasi  yoki 

auditoriyada  ishlash,  kino,  teatr  tomoshalari  va  televizor  ko‘rish  uchun  tavsiya 

etiladi. Bunday odamlarga kompyuter bilan  ishlaganlarida ko‘zoynak taqishning 

keragi yo‘q. Lekin bolalarning ekranga juda yaqin o‘tirishlariga yo‘l qo‘ymaslik 

kerak. Ko‘z va ekran orasidagi masofa 50 smdan kam bo‘lmasligi lozim. 

Uzoqni  ko‘ra  olmaslik  darajasi  kuchli  bo‘lsa,  kompyuterda  ishlash  uchun 

boshqa ko‘zoynak kerak bo‘ladi. Ammo ular uzoqni ko‘rishga yordam beradigan 

ko‘zoynakdan  1,0-1,5  dptr.pastroq  bo‘lishi  lozim,  shunda  akkomodatsiyaga 

ortiqcha  zo‘riqish  kelmaydi.  Kompyuter  bilan  ishlashda  taqiladigan  ko‘zoynak 

matning  65-75  sm  masofadan  bemalol  o‘qilishini  taominlashi  kerak. 

Doimo  ko‘zoynak  taqib  yuradigan  katta  yoshdagilar  (uzoqni  ko‘rmaydiganlar) 

kompyuter  bilan  ishlash  uchun  taqiladigan  ko‘zoynakni  faqat  o‘z  ko‘zoynagida 

gazeta  shriftini  60-70  sm  masofadan  (ekrangacha)  va  ko‘zdan  30-33  sm 

(matngacha) masofada qiynalib o‘qisa taqishi mumkin. Agar bir ko‘zoynakda har 

ikkala masofadan ham o‘qiy olmasa, u holda bunday odamga bifocal ko‘zoynak 

tavsiya etiladi. 

Kontakt linzalarini taqadiganlar ekran va matnni yaxshi ko‘rayotganlariga 

ishonch  hosil  qilishlari  darkor.  Ishlash  uchun  zarur  bo‘lsa,  qo‘shimcha 

ko‘zoynak tavsiya etilishi mumkin. 

Ko‘zi  yaqinni  ko‘ra  olmaydiganlar  uchun  ko‘z  xiralashganida  yoki  g‘ilay 

bo‘lsa  yoki  ishlash  oqibatiga  kishi  charchasa,  ko‘zoynak  tavsiya  etilladi. 

Bolalarga  ko‘zoynakni  doimo  taqib  yurish  tavsiya  etiladi.  Katta  yoshdagilar 

uchun  yo  doimo  taqish,  yo  bo‘lmasa  yaqin  masofada  ishlash  uchun  tavsiya 

etiladi.  Monitorda  ishlash  uchun  ko‘zoynak  uzoqni  ko‘ra  olmaydiganlar  uchun 

kabi  tanlanadi:  u  ekrandagi  matnning  60-70  sm  masofadan  bemalol  ko‘rinishini 

taominlashi kerak. Buning uchun ko‘zoynak uzoqni ko‘rishida yordam beradigan 

ko‘zoynakdan  ancha  kuchliroq,  yaqinni  ko‘rsatadigan  ko‘zoynakdan  bir  oz 

kuchsizroq bo‘lishi kerak. 

---

 

 

Astigmatizm  refraksiyaning  mustaqil  ko‘rinishi  hisoblanmaydi.  U 

ko‘zning  bir  oz  “yapasqi”  bo‘lishi,  uning  sfera  shaklidan  og‘ishi  va  ellipsoid 

shakliga yaqinlashishidir. 

Agar  xodim  ilgari  ham  astigmatik  ko‘zoynak  taqqan  bo‘lsa  yoki  ekran 

bilan  ishlash  mobaynida  qiyinchilik  tug‘dirishi  mumkin  bo‘lgan  astigmatizm 

aniqlangan  bo‘lsa,  u  holda  kompyuter  bilan  ishlash  uchun  bunday  xodimga 

astigmatik  ko‘zoynak  tavsiya  etiladi.  Lekin  bunday  hodisa  kamdan-kam 

uchraydi,  va  ko‘zoynak  tanlayotganda  silindrlar  haqiqatdan  engillik 

keltirayotganiga  ishonch  hosil  qilish  zarur.  Ko‘p  hollarda  xodim  odatda 

taqadigan  ko‘zoynagini  taqib  yurishi  mumkin.  Muhimi,  ekrandagi  yozuvni 

yuqorida berilgan masofalardan bemalol ko‘ra olsin. 

Presbiopiya  (yosh  ulg‘ayganda  yaqinni  yaxshi  ko‘ra  olmaslik)  –  odatda 

35-40  yoshlarda  rivojlana  boshlaydi  va  60  yoshlarda  rivojlanish  to‘xtaydi. 

Presbiopiyaga  uchragan  odamlarga  yaqin  masofada  ishlash  uchun  ko‘zoynak 

tavsiya  etiladi.  Displey  bilan  ishlaydiganlar  uchun  presbiopik  ko‘zoynak  o‘qish 

uchun  taqiladigan  ko‘zoynakdan  bir  oz  kuchsizroq  bo‘lishi  kerak,chunki  bu 

ko‘zoynakda ekran ham (60-70 sm), matn ham (30-38 sm) aniq ko‘rinishi kerak. 

Kompyuterda 

ishlaydigan 

xodimlar 

uchun 

maxsus 

svetofiltrli 

ko‘zoynaklar  ishlab  chiqariladi.  Bu  ko‘zoynaklar  rang  xarakteristikalarining 

inson  ko‘zlarining  spektral  sezuvchanligiga  yaqinlashtirishi  yo‘li  bilan  monitor 

ekranidagi tasvir kontrastini kuchaytiradilar. 

Bunday  filtrlar  bilan  har  qanday  linzalarni  qoplash  mumkin.  Faqat 

reseptga “COM” deb yozib qo‘yish kerak, bu kompyuter bilan ishlash uchun filtr 

bilan qoplangan degani. 

---

 

 

 

 

 

Agar  siz  yuqoridagi  qoidalarga  amal  qilmasangiz,  quyidagi  kasalliklarga 

chalinishingiz xavfi bor; 

-

 

ko‘rish qobiliyatining pasayishi; 

-

 

astigmatizm; 

-

 

yorug‘likdan qo‘rqish; 

-

 

umurtqa pog‘onasining istagan qismi osteoxondrozi; 

-

 

gemorroy; 

-

 

varikoz; 

-

 

kichik tos aozolari xastaliklari; 

-

 

qo‘llarning pay xaltalari xastaliklari; 

-

 

yurak-tomir xastaliklari. 

Va eng asosiysi-ishlash uchun doimo qulay sharoit bo‘lsin. 

Ish  kuni  oxiriga  kelib  tanangizda  zo‘riqish  va  charchoq  his  etmasangiz,  demak, 

ergonomika etarli darajada deb hisoblanadi. 

---

 

 

XULOSA 

Men usbu bitiruv malakaviy ishini bajarish jarayonida aloqasi korxonalarida 

VPN  tarmog‘ini  tashkil  etishning  o‘ziga  xos  xususiyatlarini  oʻrgandim.  Tarmoq 

turlari, tarmoqdasturlarini oʻrnatish ishlah samaradorligin oshirish usullarini bayon 

qilishga  xarakat  qildim.  Kirish  qismida  kompyuter  va  axborot  texnologiyalari, 

telekommunikatsiyalar  tarmoqlarini,  ma’lumotlar  uzatishni,  Internet  xizmatlariga  kirib 

borishni rivojlantirish va zamonaviylashtirish haqida fikrlar keltirdim. 

Sanoat  korxonalarining  ijobiy  ko‘rsatkichlarini  ortishi  haqida  va  tarmoq 

operatsion tizimlari haqida ma’lumotlar oʻrganib tarmoq dasturlarin oʻrnatdim. 

Tarmoqlarning  xarakteristikasi  va  ularning  qo‘llash  xususiyati,  NetWare 

tarmog‘I,  Server  tizimlari,  Unix  operatsion  tizimi,  tarmoqni  tashkil  etishda 

kabellarni  ahamiyati,    Wi-Fi  tarmog‘i  va  uning  afzalliklari  haqida  ma’lumotlar 

keltirilgan. Pochta aloqasi korxonalarida VPN tarmog‘ini tashkil etish xususiyatlari 

oʻrganib chiqdim. 

Himoyalangan  virtual  xususiy  tarmoqlar  va  ularning  turkumlanishi. 

himoyalangan korporativ tarmoqlarni qurish uchun VPN echimlar hamda  kanal va 

seans sathlarda himoyalangan virtual kanallarni qurish haqida ma’lumot keltirdim. 

 Mehnat muhofazasi bo‘limida kompyuter bilan ishlash qoidalari va talablar 

keltirilgan. Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yhati hamda ilovalar keltirilgan. 

---