47
to‘g‘risidagi qonunlarning imtiyozli shartlari to‘g‘ri belgilanganligi bilan ham ularda
qiziqish uyg‘otmoqda.
Xorijiy investitsiyalarini jalb etar ekanmiz, ichki jamg‘arma manbalarini
safarbar etmasdan va korxonalarning o‘zlari faol investitsiya ishlari bilan
shug‘ullanmasdan turib, iqtisodiyot tuzilmasini tubdan o‘zgartirish vazifasini hal
qilish qiyin bo‘ladi. Investitsiya siyosatida asosiy e’tibor korxonalarni ishlab
chiqarishni kengaytirish, qayta qurish va texnik qayta qurollantirish uchun mablag‘
qidirib topishni rag‘batlantirishga qaratilmog‘i lozim.
Mamlakat iqtisodiyotiga xorijiy investitsiyalarni jalb qilinar ekan, bunda
bizning asosiy vazifamiz chet mamlakatlardan keladigan sarmoyalarni ishga solib,
xom ashyo yetkazib beradigan mintaqadan tayyor mahsulot chiqaradigan mamlakatga
aylantirish orqaligina biz o‘z oldimizga qo‘ygan maqsadga erishgan bo‘lamiz. Bir
davlatdan boshqa davlatga daromad olish uchun yo‘naltirilgan har qanday shakldagi
mulkni to‘la qonli xorijiy investitsiya deyishimiz mumkin. Ammo shunday mulk
shakllari borki, biz ularni xorijiy investitsiya deya olmaymiz. Masalan, elchixona chet
davlat mulki hisoblanadi, yoki xorijiy fuqaro shaxsiy uy sotib olsa bu xorijiy shaxs
mulki hisoblanadi, lekin xorijiy investitsiya bo‘la olmaydi.
Xalqaro investitsiyalar – jahon mamlakatlari o‘rtasida harakatda bo‘lgan
investitsiyalardir. Investitsiyalarni xorijga chiqarish, ularning mamlakatlar o‘rtasidagi
faol harakati zamonaviy jahon xo‘jaligi va xalqaro iqtisodiy munosabatlarning ajralib
turuvchi xususiyatlariga aylandi.
Investitsiyalarni chetga chiqarish jahon xo‘jaligidagi tovarlarni chetga
chiqarish monopoliyasini tugatdi. Hozirgi vaqtda xalqaro investitsiyalarning o‘rtacha
yillik o‘sish sur’ati 30 foizdan oshadi. Bu ko‘rsatkich jahon savdosi o‘sishi
sur’atlaridan deyarli 5 marotaba ortiqdir. Xalqaro investitsiyalar o‘zida moddiy
boylik barpo etish uchun zarur bo‘lgan ishlab chiqarish, pul va tovar shakllarida
jamg‘arilgan zahiralarni mujassamlashtiradi. Ushbu investitsiyalar doimiy ravishda
mamlakat ichida bir tarmoqdan boshqasiga, hamda davlatlararo harakatda bo‘ladi.
Kompaniyalar va jismoniy shaxslar investitsiya jarayonining ishtirokchilaridir.
Ular investitsiya jarayonida ham talab tomonida ham taklif tomonida ishtirok etishlari
mumkin. Xorijiy investitsiyalarning ichki investitsiyalardan farqi shundaki, ularda
investor boshqa mamlakat fuqarosi bo‘ladi. Iqtisodiy mazmuniga ko‘ra xorijiy
investitsiyalar ssuda kapitali (ya’ni qarz va kredit), hamda bevosita va portfel
investitsiyalarga bo‘linadi. Investitsiyalar nimaga yo‘naltirilganligi ular qaysi xorijiy
investitsiya turiga kirishini belgilaydi.
Xorijiy investitsiyalar qo‘shma korxonalarda o‘z hissasi bilan qatnashib, xorijiy
investorlarga to‘liq tegishli bo‘lgan korxonalarni yaratish, xususiylashtirishda
qatnashish, xorijiy sheriklar bilan bank tuzish, qimmatbaho qog‘ozlarni sotib olishi,
yer va boshqa tabiiy resurslardan foydalanish huquqiga ega bo‘lishi, erkin iqtisodiy
hududlarda faoliyat olib borishlari mumkin. Mamlakatimizda tarkibiy o‘zgarishlarni
izchil amalga oshirishda qulay investitsiya muhitining yaratilgani asosiy omil bo‘lib
kelmoqda.
Investitsiya muhiti – bu mamlakatdagi investitsiya jarayonlariga ta’sir
ko‘rsatuvchi iqtisodiy, siyosiy, me’yoriy-huquqiy, ijtimoiy va boshqa shart-sharoitlar
majmuidir.
Xorijiy investitsiyalarga asosan 3 guruh omillar ta’sir ko‘rsatadi:
Do'stlaringiz bilan baham: