Qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish hududiy markazi ijtimoiy-iqtisodiy fanlar metodikasi kafedrasi

 
Ishning maqsadi: 
o‗quvchilardagi iqtidorni erta yoshdan aniqlash va ularni 
to‗g‗ri yo‗naltirishga ko‗maklashish.  
TRENINGLAR 
 
Trening mashg„ulotlari slaydlar orqali amalga oshiriladi 
 
Psixologiyada  ijodiylik  birinchi  marta  1950  yilda  ilmiy  o‗rganilgan. 
Mashhur  amerikalik  psixolog  Dj.Gilford  o‗sha  yili  Amerika  psixologlar 
assotsiatsiyasining kongressida  ijodiy  tafakkur va  ijodiy  jarayon haqida  ma‘ro‗za 
qilib  bu  sohaga  olimlarning  diqqatini  tortdi.  Dj.Gilford  bu  sohada  chuqur 
izlanishlar olib borib, 1967 yilda kreativ tafakkurni shakllantiruvchi va aniqlovchi 
testlar  dastasini  ishlab  chiqdi.  Ijodiy  tafakkur  bu  kishilardagi  aqliy  faoliyatning 
asosiy  xarakteristikasi  bo‗lib,  tafakkurning  individualligini  xarakterlaydi. 
Dj.Gilford  farazicha  intellekt  tuzilishi  modelining  tahlili  bu  jarayonni  taminlaydi. 

---

88 
 
Dj.Gilfordning intelekt modeli uch o‗lchovli o‗zgaruvchanlikka ega bo‗lgan to‗g‗ri 
burchakli geometrik shakldir.  
Bunda  barcha  aqliy  qobiliyat  va  harakatlar  uch  o‗lchovga  binoan  muayyan 
shaklga keltiradi. Bular:  
a) aqliy jarayonlar;  
b) aqliy qoniqish;  
v) aqliy natijalardir.  
Dj.Gilford farazicha aqliy jarayonlarga quyidagilar kiradi:  
1. Bilish qobiliyati (kashfiyot yoki nimanidir e‘tirof etish).  
2. Xotira ( muammmoni esda saqlash).  
3.  Divergent  tafakkur  (  muammo  yuzasidan  turli  echimlarni  izlashda  va 
boshqarishda namoyon bo‗ladigan tafakkur).  
4.  Konvergent  tafakkur  (muammoning  echimini  faqat  bitta,  yagona  yo‗l 
bilan topishda ifodalanadigan tafakkur).  
5. Baholash (yaxshi va eng to‗g‗ri fikrlash, yaqinlashish, aynan o‗xshash va 
boshqalar bilan belgilanadi).  
Aqliy qoniqishlar quyidagilarni o‗z ichiga oladi:  
1.  Rasmli  (ular  ko‗ruv  idrokini  boshqarish  orqali  ob‘ektning  xajmini, 
shaklini, rangini, to‗zilishini aks ettiradi).  
2. Simvolik (matematikada kelishilgan simvollarni yoki yozuvlarni sonlarni 
ifodalaydi).  
3. Ma‘naviy (adabiyotda tip va obrazlar)  
4. Axloqiy (ijtimoiy ong, ijtimoiy munosabatlar, ijtimoiy aloqa vositalari va 
boshqalarda aks etadi).  
Aqliy natijalar esa oldindan berilgan ikki o‗lchovli usulga misol bo‗la oladi. 
Ular quyidagilardan iborat:  
1. O‗lchov birligi (ishlab chiqarilgan simvollar va shakllar).  
2. Darslar (o‗lchov birligining natijasidan to‗ziladi).  
3. Munosabatlar (o‗lchov birligi va darslar o‗rtasida to‗ziladi).  
4.  Sistemalar  (o‗lchov  birliklarining  to‗zilishini  ijod  qilishdan,  barcha 
xotimalarni mustahkam tashkil etishdan kelib chiqadi).  
5.  Qayta  o‗zgartirishlar  (informatsiya  turini  qayta  o‗zgartirishni  va 
o‗zlashtirishni anglatadi).  
6. Qatnashish (boshqa, qo‗shimcha informatsiyalardan xulosa chiqarish).