|
Ko kalamzorlashtirish
obyektlarida
tuproqni
tayyorlash.
Tuproq - manzarali o ‘simliklar hayoti faoliyatining asosiy muhiti
hisoblanadi. Daraxtlar, butalar, gazon o ‘tlari va o ‘tsimon gulli
o ‘simliklarning o ‘sib rivojlanishi tuproq unumdorligiga bogMiq.
0 ‘simliklar va ekinzorlarning yashil xolatda o ‘sish hududning
badiiy qiyofasini hamda muhitning sogMomlashtiruvchi, sanitar-
gigienik ahamiyatini belgilaydi. Ko‘klamzorlashtirishga moMjallan-
gan hududning joylashishiga qarab, u eming tuprogM, tipi va
mexanik tarkibi, unumdorligi, sho‘rlanish darajasi va begona o ‘tlar
bilan zararlanganligi bo‘yicha farqlanadi.
Insonning x o ‘jalik faoliyati natijasida ko‘pincha, shaharlarda
va aholi turar joylarida tuproqning tabiiy holati saqlanmaydi. Ko‘p
hollarda k o ‘kalamzorlashtirish hududlaridagi tuproq asosan chetdan
olib kelinadi. Vertikal loyihalashni amalga oshirishda bunday
ko‘chma tuproq aralashmalari hududning ko‘p qismini egallaydi.
Shuni inobatga olib, loyihalash va ko‘kalamzorlashtirish ishlarini
boshlashdan oldin, tuproqni o ‘rganish zarur. Tuproqning yaroqli
darajasini quyidagi ko‘rsatkichlar bo‘yicha aniqlash lozim:
4)oldindan yaxshilash ishlarini olib bormasdan ko‘kalamzor-
lashtirish mumkin bo‘lgan tuproqlar;
5)ko‘kalamzorlashtirish
uchun
yaroqli
qilish
maqsadida
meliorativ tadbirlarni o ‘tkazishga muhtoj tuproqlar;
6
) ko‘kalamzorlashtirish uchun yaroqsiz erlar, y a’ni daraxt-
simon o ‘simliklarning o ‘sishi uchun sun’iy sharoitlar yaratiladigan
tuproqlar. Bu erda drenaj quvurlari terrasalar yaratish, alohida
sug‘orish uslublaridan foydalanish nazarda tutiladi.
Ko‘p hollarda ko‘kalamzorlashtiriladigan hududlarda qishloq
xo‘jalik ishlab chiqarishidan bo‘shagan tuproqlar boTadi (bogTar,
sabzavot tomorqalari, ekinzorlar va shunga o ‘xshash). B a’zi
hollarda esa ko‘kalamzorlashtirish uchun, axlat va chiqindilar
to ‘plangan maydonlar ajratiladi. Bu joylarni maxsus holda
o ‘zlashtirish lozim boTadi. Shunday qilib, har qaysi holatda ham,
tuproqning turi va unumdorligini aniqlash hamda u erda yashil
ekinzorlar barpo etish maqsadga muvofiqligi aniqlanishi kerak.
Tuproqning agrokimyoviy va mexanik tarkibi bo‘yicha tahlil
natijalari, uning batafsil tavsifini ta’minlaydi. Ushbu natijalarga
muvofiq tuproqni tayyorlash tadbirlari belgilab olinadi. Bu tadbirlar
ko‘kalamzorlashtiriladigan
hududni
loyihalashtirish jarayonida
ishlab chiqiladi.va ular o ‘simliklaming ildiz tizimi o ‘sishi va
rivojlanishi, bakteriologik jarayonlarning to ‘g ‘ri ketishi, shu bilan
birga, o ‘simlik ildizi ozuqa moddalarini o ‘zlashtirib olishiga zamin
yaratm og‘i lozim.
Agarda ko‘kalamzor!ashtiriladigan hududlardagi tuproqlar
loyqa strukturali, kam unumdor, yaxshi drenaj lanmaydigan bo‘Isa,
avvalo bunday tuproqqa qum bilan mineral o ‘g ‘itlar aralashmasi
solinadi.
Kam unumdor, qumloq erlarda esa avvalo loyqa aralash
kompost solinadi, undan so‘ng mineral o ‘g ‘itlar ishlatiladi. Botqoq
tuproqlar hududida bir yoTa quritish ishlari o ‘tkazilib, keyin butun
maydon chuqur haydab chiqiladi, ohak solinadi, organik va mineral
o ‘g ‘itlar beriladi. O g‘ir strukturali sho‘rlangan tuproqlar gipslanadi.
Gips tarkibida kalsiy boTib, u tuproqdagi natriyni siqib chiqaradi.
Gipslashda tuproq chuqur xaydaladi (60 sm gacha), keyin gips
solinib, undan so‘ng organik va mineral o ‘g ‘itlar qoTlaniladi.
Tabiiy tuproqlarni tayyorlashda barcha maydon haydalib,
mineral o ‘g‘itlar solinadi (faqat ekinzor bo‘ladigan joyga emas,
balki butun maydonga ishlov beriladi). Shuni nazarda tutish kerakki,
daraxtlarning ildizi o ‘sib, tarmoqlanadi va ekilgan joyidan uzoq-
roqqa tarqalib ketadi. 0 ‘g ‘itlarni qoTlash m e’yorlari turlicha boTib,
ular tuproq turiga va muayyan sharoitlarga qarab o ‘zgaradi (
8
-
jadval). Tuproqning ozuqa moddalari bilan ta ’minlanish darajasini
maydondagi o ‘simliklarning tashqi ko‘rinishiga qarab aniqlash
mumkin. Tuproqda azot moddasi etishmasa, daraxt va butalar
barglari kam rivojlangan boTib, ranglari och - yashil va sarg‘imtir
tusda boTadi; fosfor etishmasligida barglar kulrang qiyofada boTib,
ularning pastki qismi ko‘kimtir - binafsharang boTib qoladi; kaliy
tanqisligida - barglarda sarg‘imtir - jigarrang dogTar paydo boTadi
va ular tez to ‘kilib ketadi; kalsiy miqdori kamligida -barglar
nuqtasimon sarg‘ayadi va jigarrang dogTar paydo boTadi; temir
moddasi etishmasligida - barglar sarg‘ayadi; magniy tanqisligida -
barglar yashim tir -sariq rangga kiradi, marmarsimon tusli boTib
qoladi.
Sanoat korxonaiari mineral o ‘g ‘itIami sof moddalarda emas,
balki qo‘shimchasi bilan birga ishlab chiqaradi. Mineral o ‘g‘itlami
kerakli miqdorda ishlatish uchun, qoTlash m e’yori (ta’sir etuvchi
modda hisobidagi) tegishli o ‘g ‘it tarkibidagi oziq moddasiga
ko‘paytiriladi. Eng ko‘p qoTlaniladigan mineral o ‘g‘itlar tarkibidagi
ta’sir etuvchi oziq moddalar miqdori maTumotnomalarda berilgan.
8-jadval
Do'stlaringiz bilan baham: |
