A. Q. Q a y im o V aholi yashash joylarini

KOMPOZISION TAM OYILLARI
REJALASHTIRISH USLUBLARI
Istirohat  bogMari  va  boshqa  yashil  ob’ektlar  qurilishida 
rejalashti-rishning  uchta  turi  qoMlaniladi:  muntazam  uslub,  peyzaj 
uslubi  va aralash uslublar.
M untazam  rejalashtirish  keng  to ‘g ‘ri  yoMlar,  hududning 
geometrik  shakllarga  boMinishi,  ekinzorlaming  simmetrik  tarzda 
joylashtirilishi,  hovuzlar,  gulzorlar  va  maydonchalarning  to ‘g ‘ri 
geometrik  shaklga  ega  boMishi;  hiyobon  va  qator  ekinzorlardan; 
shakl  berilgan daraxt va butalardan foydalanish bilan tavsiflanadi.
Peyzaj  uslubi  hududning  noto‘g ‘ri  shakldagi  boMaklarga 
ajratilishi  bilan  farqlanadi;  alohida  qismlari  nosimmetrik  tarzda 
joylashtiriladi;  gullar,  butalar  va  daraxtlar  erkin  guruhlashtirilgan 
holda  o ‘stiriladi;  hovuzlar  shaklan  noto‘g‘ri  tarzda;  yoMakchalar 
ilonsimon (ilon  izli)  shaklda boMadi.
Landshaft uslubining  namunasi  sifatida  Sankt-Peterburg yonida 
Pavlovsk  istirohat  bogMni  ko‘rsatish  mumkin.  U erda kam  daraxt va 
ekinzor  turlaridan  foydalanilgan  holda  juda  xushmanzara  peyzaj 
yaratilgan.  Istirohat  bogMda  daraxtlar  guruhlari,  o ‘rmon  massivlari, 
yalangilikdagi 
alohida 
daraxtlar, 
hovuzlar 
hamda 
istirohat 
qurilmalari o ‘zaro uyg‘unlashtirilib barpo etilgan.
Aralash  uslub  -   ikkita:  muntazam  va  peyzaj  uslublarining 
birlashtirilgani  hisoblanadi.  Toshkent  shahridagi  Mirzo  U lug‘bek 
istirohat  bog‘i  aralash  uslubda  yaratilgandir.  Istirohat  bogMning 
markaziy  qismida  to ‘g‘ri  chiziqli  enli  hiyobonlar,  geometrik 
shakldagi  gulzorlar  joylashgan.  Bog‘  chekkalarida  ilon  izli 
yoMaklar,  zinapoyalar,  nishabliklarda  daraxt  va  butalar  erkin 
uslubda joylashgan.
Rejalashtirish 
uslubini 
tanlaganda 
eng 
avvalo 
tabiiy 
xususiyatlar  inobatga  olinadi.  Tekislik  joylarida  asosan  landshaft

---

qurilishining 
muntazam 
uslubi 
kam 
hollarda-aralash 
uslubi 
qo‘llaniladi.  B o‘lingan \joylarda  ba’zida  aralash  (muntazam  uslub  -  
alohida 
maydonchalarda, 
qolgan 
erda-peyzaj 
uslubi) 
dan 
foydalaniladi.  N oto‘g ‘ri  shakldagi  hovuzlar atrofida  ilon  izli  yoMak- 
chalarni,  to ‘g ‘ri  shaklli  hovuzlar yonida  esa -   to ‘g ‘ri  y o ‘lakchalami 
barpo  etish  maqsadga  muvofiq.  Ko‘kalamzorlashtirilgan  hududda 
bironta  ob’ektni  yaratishda  peyzaj  uslubidan  foydalanish  iqtisodiy 
jihatdan  samarador  hisoblanadi,  bunda  mavjud  ekinzorlarning  ko‘p 
qismi  saqlanib qoladi.
Ommaviy  foydalanish  ob’ektlariga  olib  boradigan  yoMlar  enli 
boMishi,  sokin  dam  olish  hududlarida  esa -   yoMlar  ilon  izli  boMishi 
mumkin.  Sport  maydonchalari  tekis joylarda  dam  olish  pavil’onlari 
esa 
-  
to ‘silgan 
rel’efli 
hududlarga  joylashtirilishi 
lozim. 
Shuningdek,  o b ’ektning  qaysi  maqsadga  y o ‘naltirilganligini  ham 
inobatga olish zarur.