Oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi andijon davlat universiteti

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
2 MAVZU 
FAN BILIShNING MAXSUS ShAKLI 
Ma’ruza rejasi 
 
 
Talabalar soni:  
Vaqti:
 2 soat 
Mashg‘ulot shakli 
Ma’ruza  
Ma’ruza rejasi 
1. Fan bilishning maxsus shakli sifatida kelib 
chiqishi 
2.  Ilmiylikning  mantiqiy  mezoni  hajmiga 
kelib chiqishi va tahlili.  
3. Fanda ilmiy tushuntirish . 
4. Fanlarning tasnifi 
Mashg‘ulotning maqsadi:
 Fan bilishning maxsus shakli sifatida kelib chiqishi, 
Ilmiylikning  mantiqiy  mezoni  hajmiga  kelib  chiqishi  va  tahlili,  Fanda  ilmiy 
tushuntirish.  
Pedagogik vazifalar 
O‘quv faoliyati natijalari:
 
Fan  bilishning  maxsus  shakli 
sifatida kelib chiqishi.  
Talabalar  Fan  bilishning  maxsus  shakli 
sifatida  kelib  chiqishi  haqida  ma’ulumot 
oladilar. 
Ilmiylikning  mantiqiy  mezoni 
hajmiga kelib chiqishi va tahlili.   
Ilmiylikning mantiqiy mezoni hajmiga kelib 
chiqishi va tahlili. 
Fanda ilmiy tushuntirish.  
Fanda ilmiy tushuntirish.  
O‘qitish usullari va texnika 
Ma’ruza, 
«aqliy 
hujum», 
T-sxema, 
munozara, muammoli vaziyatlar usuli.  
O‘qitish vositalari 
Ma’ruzalar  matni,  tarqatma  materiallar, 
slaydlar, proektor. 
O‘qitish shakllari 
Jamoa,  to‘g‘ridan-to‘g‘ri  va  guruhlarda 
ishlash. 
O‘qitish shart-sharoiti 
Texnik 
vositalar 
bilan 
ta’minlangan 
auditoriya. 
Monitoring va baholash 
Og‘zaki  nazorat,  test  nazorati,  savol-javob, 
o‘z-o‘zini  nazorat  qilish,  reyting  tizimi 
asosida baholash. 
 
2. Ma’ruzaning texnologik kartasi 
Ish 
jarayonlari 
vaqti 
Faoliyatning mazmuni 
o‘qituvchi 
Talaba 
I-bosqich. 
Kursga 
va 
mavzuga 
kirish. 
1.1Mavzu  nomini  aytib,  uning  doirasida 
dastlabki  umumiy  tasavvurni  beradi  hamda 
uslubiy  va  tashkiliy  tomonlari  bilan 
tanishtiradi. 
Tinglaydilar. 

---

(20 minut) 
1.2. Mavzuning mohiyati bilan tanishtiradi, 
uning  boshqa    mavzular  bilan  uzviyligi 
haqida qisqacha ma’lumot beradi.  
Tinglaydilar. 
1.3.  Mavzu  yakunida  talabalar  reyting 
nazorati mezonlari asosida baholanadi 
O‘UM 
ga 
qaraydilar. 
1.4.  Fanni  o‘zlashtirishda  foydalanish 
uchun  zarur  bo‘lgan  adabiyotlar  ro‘yxati 
bilan tanishtiradi. 
O‘UM 
ga 
qaraydilar. 
 
1.5.  O‘quv  mashg‘uloti  mavzusi  bilan 
tanishtiradi  va  uning  maqsadi,  o‘quv 
faoliyati natijalarini bayon qiladi. 
Mavzu 
nomini 
yozib oladilar. 
 
1.6. Mavzu yuzasidan aqliy hujum qoidasi 
asosida dars o‘tkazishni taklif etadi. Doskaga 
«  Fanda  ilmiy  tushuntirish?»  deb  yozadi. 
Talabalar tomonidan aytilgan fikrlarni yozib 
boradi va umumlashtiradi 
Tushunchalarni 
erkin  fikr  orqali 
bildiradi. 
II-bosqich. 
Asosiy 
(50 minut) 
2.1.  Mavzu  rejasi  va  tayanch tushunchalar 
bilan tanishtiradi.  
Tinglaydilar.  
2.2.  Mavzunini  reja  bo‘yicha  tahlil  qiladi, 
har  bir  rejani  nihoyasida  umumlashtiradi. 
Jarayon  kompyuter  slaydlarini  namoyish 
qilish bilan olib boriladi  
Tinglaydilar. 
Slaydga 
e’tibor 
qaratadi, uni o‘ziga 
yozib 
oladi 
va 
savollar beradi.  
2.3.  Har  bir  rejani  mustahkamlash  uchun 
quyidagicha savollar beradi: 
1.  Fan  bilishning  maxsus  shakli  sifatida 
kelib chiqishi 
2.  Ilmiylikning  mantiqiy  mezoni  hajmiga 
kelib chiqishi va tahlili.  
3. Fanda ilmiy tushuntirish . 
Savollarga  javob 
beradilar, 
erkin 
bahs-munozara 
yuritadilar.  
2.4. Tayanch iboralarga qaytiladi. Talabalar 
ishtirokida ular yana bir bor takrorlanadi. 
Har  bir  tayanch 
tushuncha  va  ibo-
ralarni muho-kama 
qiladilar. Konspekt 
qila-dilar.  
III-bosqich. 
Yakuniy 
bosqich. 
(10 minut) 
3.1.  T-sxema  texnikasidan  foydalanil-gan 
holda 
juft-juft 
bo‘lib 
ishlash 
uchun 
tinglovchilarga:  «Fan  bilishning  maxsus 
shakli 
sifatida 
kelib 
chiqishi?»,  
“Ilmiylikning  mantiqiy  mezoni  hajmiga 
kelib  chiqishi  va  tahlili?”  degan  savol 
yozilgan  tarqatma  materiallar  tarqatadi. 
Ushbu  texnika  orqali  mavzu  bo‘yicha 
yakunlovchi xulosa qiladi 
Mustaqil  
T-sxemani 
to‘ldiradilar.  Erkin 
fikrini bayon etadi.  

---

3.2. 
Talabalarning 
faoliyatiga 
baho 
qo‘yiladi va rag‘batlantiriladi.  
Eshitadi.  
3.3.  Kelgusi  mashg‘ulotga  tayyorgarlik 
ko‘rish  uchun  topshiriqlar  va  foydalani-
ladigan adabiyotlar ro‘yxati beriladi.  
Eshitadi va  
O‘UM 
ga 
qaraydilar.  
  
Hozirgi  vaqtda  ijtimoiy,  texnikaviy  va  tabiiy  fanlardan  tashqari  fundamental  va 
amaliy,  nazariy  va  eksperimental  fanlar  ham  farqlanadi.  Bugungi  kunda  ilmiy 
yo‘nalishlar  o‘zining  keng  rang-barangligi  bilan  namoyon  bo‘lmoqda  va 
ixtisoslashuvni  hisobga  olib,  shuningdek  turli  fanlararo  sohalarda  rivojlanmoqda. 
Ilmiy bilim haqiqatni ongli ravishda izlash shakli sifatida juda rang-barang bo‘lib, 
bu  yerda  faktual  va  gipotetik,  eksperimental  va  nazariy,  tasnifiy  va  konseptual, 
matematik  va  tabiiy  ilmiy  bilimlarni  farqlash  mumkin.  Katta  fan,  fanning  qat’iy 
o‘zagi,  old  marradagi  fan  to‘g‘risida  so‘z  yuritiladi.  Biroq  barcha  ilmiy  bilimlar 
ma’lum  standartlarga  muvofiq  va  aniq  zaminga  ega  bo‘lishi  lozim.  Fanda 
foydalaniladigan  bilish  me’yorlari  va  vositalari  sifatida  odatda  quyidagilar  qayd 
etiladi: 

 
mazkur  davrga  xos  bo‘lgan  va  o‘rganilayotgan  sohaning  xususiyatiga 
tatbiqan muayyanlashtiriladigan bilish me’yorlari va ideallari; 

 
dunyoning ilmiy manzarasi; 

 
falsafiy asoslar
1
. 
Ayni vaqtda, rivojlanishning kumulyativ modeli matematik bilimlar uchun o‘rinli 
va  samaralidir,  zotan  ular  ziddiyatsiz  o‘sish  va  kengayishga  intiladi.  Tabiiy  ilmiy 
bilimlarning  butun  majmui  ilmiy  inqiloblar  ta’sirini  boshdan  kechiradi  va 
rivojlanishning  kumulyativ  modeli  –  bilimlarni  jamg‘arish  va  jamg‘arilgan 
bilimlarni  saqlashga  javob  bera  olmaydi.  Ilmiy  inqiloblar  natijasida  dunyoning 
manzarasi tubdan o‘zgaradi. Mavjud qonunlar va tushuntirish modellari rad etiladi. 
Bu  ob’ektivlik  muammosiga  zarba  beradi,  kuzatishni  nazariy  jihatdan  boyitish 
masalasining ahamiyatini oshiradi.  
Fan  doim  borliqni  qonuniyat  bilan  qamrab  olinuvchi  tabiiy  voqealar  va 
jarayonlarning sababiy bog‘langan majmui sifatida ko‘rishga harakat qilgan. Fanga 
izchillik,  ishonchlilik,  asoslilik,  isbotlilik  xos.  U  fizika  va  matematika  qonunlari 
yordamida ifodalash mumkin bo‘lgan tabiiy tartibni o‘rnatishga intiladi. Sababiyat 
va  qonuniylik  fanning  barcha  jabhalarida  hukm  suruvchi  fundamental  konstanta 
hisoblanadi.  To‘g‘ri,