Ochilova maftunaning

Ko’rgazmalilik prinsipining pedagogik va psixologik asoslari. 

Ko‟rsatma materialini tanlashga nisbatan qo‟yiladigan talablarni ko‟rib

chiqamiz.

a)Yetarlicha miqdorda ko‟rsatma material bilan ta‟minlash, bularni analiz

qilish asosida o‟quvchilar kerakli umumlashtirishlarni qila oladigan

bo‟lishlari kerak. Masalan, bolalarni 1 sonini hosil bo‟lish bilan

tanishtirishda o‟qituvchi oldindan bunday amaliy ish tashkil qiladi: u uchta

doirachaga bitta doirachani; uchta cho‟pga bitta cho‟pni qo‟shishni taklif

qiladi, shu ishni boshqa didaktik materiallarda bajartiradi. Predmetlar bilan

bajariladigan amaliy ishlarni o‟quvchilarning o‟zlari mustaqil bajarishlari

foydalidir. Shundan keyingina ushbu umumiy savolni qo‟yish mumkin: 

agar 3ga 1ni qo‟shsak, qanday son hosil bo‟ladi?

Umumlashtiruvchi masalani o‟quvchilar qanday qabul qilishlarini kuzatib

boruvchi o‟qituvchilargina har xil ko‟rsatmali demonstratsiyalar sonini

aniqlay oladilar. O‟qituvchi har doim har xil ko‟rsatma qo‟llanmalarni

tayyor holda saqlab turishi kerak, bundan maqsad, bu qo‟llanmalarni

butun sinfga yoki ayrim o‟quvchilarga qo‟shimcha ko‟rsatishdir.

b)Har xil ko‟rsatma materiallar bilan yetarlicha ta‟minlash juda muhimdir. 

Bu o‟rinda doimo psixologlar «O‟quvchilarda to‟g‟ri umumlashtirishlar

tarkib toptirishning zaruriy sharti beriladigan o‟quv materialining muhim

hususiyatlarini turlantirishdan iborat».

---

Ko‟rsatmali qo‟llanmalardan foydalanish o‟qitish jarayonida ko‟rsatma 

qo‟llanmalardan turli maqsadlarga yangi material bilan tanishtirish uchun, bilimlar, 

o‟quv malakalarini mustahkamlash uchun yangi bilimlarning qanday 

o‟zlashtirilayotganini tekshirish uchun foydalaniladi. Ko‟rsatma qo‟llanma bilim 

manbai sifatida qaralganda uning umumlashtirish uchun asosiy bo‟lgan tomonini 

alohida ta‟kidlash kerak, shuningdek muhim bo‟lmagan narsa-umumlashtirish 

uchun asosiy bo‟lgan tomonini alohida ta‟kidlash kerak, shuningdek muhim 

bo‟lmagan narsa-ikkinchi darajali ahamiyatga ega ekanligini ko‟rsatish kerak. 

Masalan, to‟g‟ri to‟rtburchaklarning modellarini turli o‟lchamli qilib olish kerak-bu 

bolalarga qarama-qarshi tomonlarning tengligi istalgan to‟g‟ri to‟rtburchakning 

umumiy xossasi bo‟lib, uning tomonlari uzunliklariga bog‟liq emasligini 

ko‟rishlariga imkon beradi. So‟z idrok qilishni kuchaytiradi, shuning uchun 

o‟qituvchining savoli aniq, o‟quvchining kuzatishini yo‟naltiruvchi bo‟lishi kerak. 

O‟qituvchi yangi material bilan tanishtirishda ko‟pincha ko‟rsatma qo‟llanmadan 

beriladigan bilimlarni aniqlashtirish maqsadida foydalanadi. Bunday holda 

ko‟rsatma qo‟llanmaga so‟z bilan tushuntirishning illustratsiyasi (tasvirlanishi) kabi 

qaraladi. Masalan, o‟qituvchi masala yechishni topishda bolalarga yordam berar 

ekan, masalaga doir sxematik rasm yoki chizma chizadi; hisoblash usulini 

tushuntirar ekan, tushuntirishni predmetlar bilan amal bajarish va tegishli 

yozuvlar bilan qo‟shib olib boradi va hokazo.

---