«sharq» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi



Download 10,42 Mb.
Pdf ko'rish
bet34/247
Sana16.01.2022
Hajmi10,42 Mb.
#376066
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   247
Bog'liq
ijtimoiy iqtisodiy geografiya 8 uzb

119 ta shahar

1071 ta shaharcha
  hamda 
11 
m
i
ngdan ort
i
q q
i
shloq
 va 
ovul
 bor (2019-y l).
 
Shahar
 q yofas dag  Sa marqand, Qo‘qon, Bu xo ro, X va, Tosh kent kab  
ahol   punktlar   hunar mandch l k  va  sav do- sot q  paydo  bo‘lga n dan  so‘ng 
vujudga kelgan. Ular dunyodag  eng qad m y shaharlardan h sob lanad .
http://eduportal.uz


23
XX asr boshlar da O‘zbek ston hudud da 20 ga yaq n shahar bo‘l gan, ular 
daryo hamda soy bo‘ylar da yok  karvon yo‘llar da vujudga kelgan. Jahongash-
ta arab sayyoh  Ibn Battuta o‘rta asrdag  shaharlar m z go‘zall g n  tasv rlagan, 
undan zavq olgan: «
B
i
z sahron
i
 kes
i
b o‘t
i
b Xorazmga keld
i
k. Bu turk
i
ylar-
n
i
ng katta, muh
i
m, ch
i
royl
i
 va ulug‘vor shahr
i
 bo‘l
i
b, ajoy
i
b bozorlar
i
, keng 
ko‘chalar
i
 juda ko‘p, 
i
moratlar
i
 joz
i
bador, ko‘rkam joylar
i
 bor. Shaharda ha-
yot qaynayd
i
, ahol
i
s
i
 shunchal
i
k ko‘pk
i
, u mavjlan
i
b turgan deng
i
zn
i
 eslatad
i
». 
Ibn Battuta Samarqand shahr  bo‘ylab sayr etarkan, un  shunday ta’r fl ayd : 
«
Samarqand – juda y
i
r
i
k va g‘oyat go‘zal shaharlardan b
i
r
i
d
i
r. U Voha 
al-Qass
i
r
i
n daryos
i
n
i
ng q
i
rg‘og‘
i
da joylashgan. Daryo q
i
rg‘o g‘
i
da shun day 
ulkan saroylar va b
i
nolar qad ko‘tar
i
b turad
i
k
i
, ular Samarqand ahol
i
s
i
n
i
ng 
yuksak maho rat soh
i
b
i
 ekanl
i
g
i
dan dalolatd
i
r
». 
End l kda  qad m y  sha harlarda  turl   davr  me’morch l k  na mu nalar   b lan 
ko‘p qavatl  ko‘rkam b nolar, to‘g‘r  va keng ko‘chalar uyg‘unlash b ketd . 
Shaharlar ahol  son ga qarab katta shaharlar (ahol s  100 m ngdan ort q), 
y r k  shaharlar  (ahol s   250  m ngdan  ort q),  juda  y r k  shaharlar  (ahol s  
500 m ngdan ort q) va «m ll oner shaharlar»ga ajrat lad  (13–14-rasmlar). 
13-rasm.
 O‘zbekiston shaharlari.
http://eduportal.uz


24
14-rasm. 
Aholisi 100 ming  kishidan ko‘p bo‘lgan sha harlar (ming kishi hisobida).
Ular b r qancha vaz falarn  (funks yalarn ) bajarad . Bunday shaharlar 
ko‘p 
funks
i
yal
i
 shaharlar
  dey lad .  Masalan,  Toshkent  –  mamlakat  poytaxt , 
sanoat  shahr ,  trans port  tugun ,  tar x y-madan y  markaz.  Sa marqand  esa 
v loyat markaz , sanoat mar kaz  va tar x y-madan y markazd r.
Ko‘p  funks yal   shaharlar  juda  tez  r vojlanad ,  ular  yon da 
yo‘ldosh 
shaharlar
  vujudga  kel b, 
aglomerats
i
ya
larn   hos l  q lad .  Toshkent  mam-
lakat m zda eng katta shahar aglomerats yas d r. 
Ahol   punkt n ng  shahar  maqom n   ol sh  shart   turl   mamlakatlarda 
turl  chad r. 
O‘zbek stonda ahol  punkt  
shahar
 maqom n  ol sh  uchun un ng ahol s  
7 m ng va undan ko‘p bo‘l sh , yashayotgan ahol n ng 2/3 q sm   shch  
va x zmatch lar hamda ularn ng o lalar dan  borat bo‘l sh  kerak.
Ahol  punkt ga shahar maqom n  ber shda unda shahar turmush tarz n ng 
holat  ham h sobga ol nad  (15-rasm).
Shaharchalar
 sanoat r voj lana yotgan, tab y boyl klar o‘zlash t r layotgan 
joy larda  vujudga  kelad .  Iskandar,  Kegayl ,   Ulug‘ bek,  G‘ozg‘on,  Zom n 
  sha  har  cha lar  shular jumlas  dand r. Bunday shaharchalarn ng ko‘pch l g da 
ahol n ng  aksar yat   muayyan  tarmoqdag na  x zmat  q lad   (neft ch lar  sha-
harchas , konch lar shaharchas ). 
Yang   shaharlar  (Angren,  Bekobod,  Olmal q,  Ch rch q,  Navo y,  Uch-
http://eduportal.uz


25
quduq,  Tax atosh,  Zarafshon  va  boshqalar)  asosan  foydal   qaz lmalar  va 
suv boyl klar  mavjud hududlarda bunyod bo‘lgan. Tohch yon shaharchas  
(Surxondaryo v loyat ) ko‘m r kon  neg z da vujudga kelgan. Yang  yerlarn  
o‘zlasht r sh, q shloq xo‘jal k xomashyos n  qayta  shlovch  sanoat neg z da 
Yang yo‘l, Gul ston, Yang yer kab  shaharlar qad ko‘tard . 
Ahol  punktlar n  yuksalt r shda quy dag lar e’t borda bo‘lad :
shaharlarn  reja lasht r shda k sh larn ng turar joy  b lan  sh joy  oras  
 

4–5 km dan uzoq bo‘lmasl g ;
qad m y shaharlarn  zamonav y qulayl klarga ega q l b qayta qur sh;
 

y r k shaharlarda ahol  ko‘pay b ket sh  hamda ekolog k vaz yatn ng 
 

buz l sh ga  sabab  bo‘la d gan  korxonalar  qur l sh n   cheklash  va  bor-
lar n  ko‘ch r sh. 
15-rasm. 
Shahar turmush tarzi ifodalanadigan sohalar.

Download 10,42 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   247




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish