Moliyaviy va boshqaruv tahlili pv doc

 

2.9. Iqtisodiy tahlilda balans usuli 

 

Balans  usuli  o‘zaro  bog‘liq  va  tenglangan  iqtisodiy  ko‘rsat-

kichlarning  ikki  guruhi  proporsiyalari,  nisbatini  aks  ettirish  uchun 

xizmat  qiladi.  Bu  usul  buxgalterlik  hisobi  va  rejalashtirish  amaliyotida 

keng  tarqalgan,  lekin  u  iqtisodiy  tahlilda  ham  muayyan  ahamiyat  kasb 

etadi,  xususan,  korxonaning  mehnat,  moliyaviy  resurs,  xomashyo, 

yonilg‘i,  material,  asosiy  ishlab  chiqarish  vositalari  va  boshqalar  bilan 

ta’minlanganligi tahlilida keng foydalaniladi. Misol uchun, korxonaning 

mehnat  resurslari  bilan  ta’minlanganligi  aniqlash  maqsadida,  mehnat 

resurslari bo‘yicha balans tuziladi. Unda, bir tomondan, mehnat resurs-

lariga bo‘lgan ehtiyoj, boshqa tomondan – ularning haqiqatdagi mavjud-

ligi ko‘rsatiladi. Mehnat resurslaridan foydalanish tahlilida ish vaqtining 

ehtimoliy  fondi  haqiqatdagi  ishlangan  soatlar  miqdori  bilan  taqqos-

lanadi. Chorvaning ozuqa bilan ta’minlanganligini aniqlash uchun ozuqa 

balansi  ishlab  chiqiladi.  Unda,  bir  tomondan,  ozuqaga  bo‘lgan  rejaviy 

ehtiyoj ko‘rsatilsa, boshqa tomondan – uning haqiqatda mavjudligi ko‘r-

satiladi.  Korxonaning  to‘lov  qobiliyatini  aniqlash  uchun  to‘lov  balansi 

tuziladi,  unda  to‘lov  mablag‘lari  va  to‘lov  majburiyatlari  o‘zaro 

taqqoslanadi. 

---

 

79

Qo‘shimcha  vositalar  sifatida  iqtisodiy  tahlilda  balans  metodi 

natijaviy  ko‘rsatkichlar  kattaliklari  o‘sishiga  turli  omillarning  ta’siri 

aniqlash  to‘g‘riligini  tekshirish  uchun  foydalaniladi.  Determinatsiya-

lashgan tahlilda alohida omillarning ta’sir kattaliklari algebraik summasi 

natijaviy ko‘rsatkichning umumiy o‘sish kattaligiga mos kelishi lozim. 

Balans usuli additiv omilli model tuzishda foydalanilishi mumkin. 

Misol uchun, tovar balansi 

 

Ta = T

yb 

+ T

k 

-

 T

yo

.

 

 

18-jadval