Moliyaviy va boshqaruv tahlili pv doc

Xo‘jalik yurituvchi subyektning asosiy vositalari tarkibi, tuzilishi va 

dinamik o‘zgarishlari tahlili 

 

O‘tgan yili 

Hisobot yili 

O‘zgarishi (+, –) 

Asosiy vositalarning 

tarkibi 

Sum-

ma, 

ming 

so‘m 

Salmog‘i, 

% 

Summa, 

ming 

so‘m 

Salmo-

g‘i, % 

Mutlaq, 

ming 

so‘mda 

Salmog‘i, 

% 

1. Yer 

30591 

18,4 

30591 

16,9 

- 

-1,5 

2. Bino 

52313 

31,5 

51453 

28,5 

-860 

-3,0 

3. Inshoot 

11430 

6,9 

11376 

6,3 

-54 

-0,6 

4. Uzatish moslamalari 

5040 

3,0 

6009 

3,3 

+969 

+0,3 

5. Transport vositalari 

2939 

1,8 

8651 

4,8 

+5712 

+3,0 

6. Hisoblash texnikasi va 

kompyuterlar 

5100 

3,1 

5050 

2,8 

-50 

-0,3 

7. Ishlab chiqarish 

inventarlari 

2449 

1,5 

2693 

1,5 

+179 

- 

8. Mashina va jihozlar 

55400 

33,3 

64174 

35,7 

+8774 

+2,4 

9. Xo‘jalik inventarlari 

- 

- 

- 

 

- 

- 

10. Ishchi va mahsuldor 

hayvonlar 

- 

- 

- 

 

- 

- 

11. Ko‘p yillik ekinlar 

- 

- 

- 

 

- 

- 

12. Yer holatini 

yaxshilashdagi kapital 

xarajatlar 

- 

- 

- 

 

- 

- 

13. Asbob-uskunalar  

210 

0,1 

225 

0,1 

+15 

- 

14. Boshqa asosiy vositalar 

728 

0,4 

663 

0,04 

-663 

-0,36 

Jami ishlab chiqarishdagi 

asosiy vositalar 

166100 

100,0 

180222 

100,0 

+14122 

- 

 

 Joriy yilda mashina va jihozlarning qiymati o‘sganligi korxonaning 

ishlab  chiqarish  imkoniyatlarini  kengaytiradi.  Chunki  mashina  va  ji-

hozlar  to‘g‘ridan  to‘g‘ri  ishlab  chiqarishda  qatnashadigan  vositalar 

qatoriga kiradi. 

Umuman  olganda  korxonada  asosiy  vositalarning  dinamik  o‘sishi 

kuzatilgan bo‘lib, bu korxonada asosiy vositalarning bosqichma-bosqich 

yangilanayotganligidan dalolatdir. 

---

 

449

Quyidagi  ma’lumotlar  asosida  asosiy  vositalarning  dinamik 

o‘zgarishlariga baho berish mumkin. 

 

110-jadval 

Xo‘jalik yurituvchi subyektda asosiy vositalarning so‘nggi besh 

yillikdagi dinamik o‘zgarishlari tahlili 

 

Yillar 

Ko‘rsatkichlar 

2007-yil  2008-yil 

2009-yil 

2010-yil 

2011-yil 

1. Asosiy vositalar qiymati 

157560 

145935 

158674 

166100 

180222 

2. Bazis yiliga nisbatan 

o‘sishi, % 

x 

-7,38 

+0,71 

+5,42 

+14,38 

3. Oldingi yilga nisbatan 

o‘sishi, % 

x 

-7,38 

+8,73 

+4,68 

+8,50 

 

Korxonada  asosiy  vositalarning  dinamik  o‘zgarishi  quyidagicha 

bo‘lgan.  Joriy  davr  oxiriga  kelib  asosiy  vositalarning  o‘sishi  bazis 

davriga  nisbatan  14,38  %ni  tashkil  etgan.  Eng  yuqori  o‘sish  suratiga 

ham  korxona  2011-yilda  erishgan.  Shuningdek,  oldingi  yilga  nisbatan 

o‘sishda esa eng yuqori o‘sish sur’ati 2009-yilga to‘g‘ri kelmoqda, ya’ni 

ushbu  yilda  asosiy  vositalar  qiymati  oldingi  yilga  nisbatan  8,73  %  ga 

o‘sgan.  Bundan  ko‘rinib  turibdiki,  korxona  so‘nggi  paytlarda  asosiy 

e’tiborni eskirgan asosiy fondlarni hisobdan chiqarishga va ularni yangi 

fondlar bilan almashtirishga qaratmoqda.  

Asosiy vositalarni aktiv va passiv fondlarga tarkiblashda asosiy jihat 

ularning  mahsulot  ishlab  chiqarishdagi  bevosita  ishtirokiga  qaratiladi. 

Aktiv  asosiy  vositalar,  deb  mahsulot  ishlab  chiqarishda  bevosita  va 

bilvosita qatnashuvchi asosiy vositalarga aytiladi. 

Ishlab chiqarish uchun sharoit yaratib beruvchi asosiy vositalar esa 

passiv asosiy fondlar sifatida qaralib, ularning tarkibiga bevosita binolar, 

inshootlar, yerlar (qishloq xo‘jaligi korxonalaridan tashqari) qiymati va 

hokazo. kiritiladi. 

Tahlil  etishda  jami  asosiy  vositalar  tarkibida  ularning  salmoq 

darajalariga baho beriladi va o‘zgarishlari o‘rganiladi. 

Biz  tahlil  qilayotgan  xo‘jalik  subyektida  hisobot  davrida  jami 

180222  ming  so‘mlik  asosiy  vositasi  bo‘lib,  shundan,  45,88  %  aktiv 

asosiy  vositalar  va  qolgan  54,12  %  passiv  asosiy  vositalar  bo‘lib 

hisoblanadi. Joriy yilda o‘tgan yilga nisbatan bevosita ishlab chiqarishda 

---

 

450

ishtirok  etadigan,  ya’ni  aktiv  asosiy  vositalar  salmog‘i  2,67  %ga 

ortganligini  ijobiy  baholash  lozim  bo‘ladi.  Bunga  mos  ravishda  passiv 

asosiy  vositalar  salmog‘i  esa  2,67  %ga  pasaygan.  Asosiy  vositalarning 

o‘tgan  yilga  nisbatan  mutlaq  o‘zgarishi  +14122  ming  so‘mni  yoki  8,5 

foiz  (14122/166100*  100)ni  tashkil  etgan.  Tahlil  etishda  jami  asosiy 

vositalar  tarkibida  ularning  salmoq  darajalariga  baho  beriladi  va 

o‘zgarishlari o‘rganiladi. 

 

111-jadval