Moliyaviy va boshqaruv tahlili pv doc

Aktiv va passiv asosiy vositalar tahlili 

 

O‘tgan yil 

Hisobot yili 

Farqi, (+, –) 

Ko‘rsatkichlar 

Summa, 

ming 

so‘m 

Salmo-

g‘i, % 

Summa, 

ming 

so‘m 

Salmo-

g‘i, % 

Summa, 

ming 

so‘mda 

Salmo-

g‘i, % 

Jami asosiy vositalar  166100  100,0  180222 

100,0  +14122 

- 

Shu jumladan: 

  • aktiv asosiy 

vositalar 

 

71766 

 

43,21 

 

82693 

 

45,88 

 

+10927 

 

+2,67 

  • passiv asosiy 

vositalar 

94334 

56,79 

97529 

54,12 

+3195 

-2,67 

 

 

12.3. Tezlashgan amortizatsiya ajratmalari va ularning  

fond qaytimiga ta’siri tahlili 

 

Iqtisodiyotni  modernizatsiya  qilish  sharoitida  xo‘jalik  yurituvchi 

subyektlarning asosiy vositalari o‘z xizmat vazifasini bajarishi bilan bir 

qatorda  eskirib  ham  boradi.  Asosiy  vositalarning  eskirishi  bugungi 

kunda  asosan  ikki  xil  ko‘rinishda  bo‘ladi,  ya’ni  jismoniy  eskirish  va 

ma’naviy  eskirish.  Bugungi  kunda  ko‘pgina  asosiy  vosita  turlari 

jismoniy  eskirishdan  ko‘ra  ma’naviy  jihatdan  tezroq  eskirib  qolmoqda. 

Shu  sababli  ham  korxonalarning  asosiy  vositalarini  batamom  eskirib 

qolishining  oldini  olish  maqsadida,  ularga  amortizatsiya  (eskirish) 

hisoblab  boriladi  va  asosiy  vosita  o‘z  qiymatini  ishlab  chiqarilayotgan 

mahsulotga sekin-astalik bilan o‘tkazib boradi. 

Korxonaning  amortizatsiya  siyosati  bevosita  davlat  amortizatsiya 

siyosati  asosida  belgilanadi.  O‘zbekiston  Respublikasi  Moliya  vazirligi 

va  Soliq  qo‘mitasining  1997-yil  27-fevraldagi  me’yoriy  xatiga  hamda 

2001-yil  9-yanvardagi  Moliya  vazirligining  yo‘riqnomasiga  muvofiq 

---

 

451

asosiy  vositalarga  amortizatsiya  hisoblashni  soddalashtirish  maqsadida 

quyidagi beshta guruh asosiy vositalarga me’yorlar belgilangan: 

1. Binolar, inshootlar va qurilmalar uchun – 5 %. 

2.  Yengil  avtomobillar,  taksilar,  yo‘l  harakatida  foydalaniladigan 

avtotraktorlar,  maxsus  buyumlar,  inventarlar,  kompyuterlar,  ma’lumot-

larni qayta ishlovchi uskunalar uchun – 20 %. 

3.  Yuk  avtomobillari,  avtobuslar,  maxsus  avtomobillar  va  avtoprit-

seplar, mashina, asbob-uskunalar va mebellar uchun – 15 %. 

4. Yuqoridagi guruhlarga kiritilmagan boshqa asosiy vositalar uchun 

– 10 %. 

5.  Temir  yo‘l,  dengiz,  daryo  va  havo  transport  vositalari,  issiqlik, 

gaz va suv uzatuvchi truboprovodlar, dizel generatorlari, elektr va aloqa 

uzatish uskunalari uchun – 8 %. 

Ushbu  me’yoriy  xatda  firma  va  kompaniyalar  uchun  amortizatsiya 

hisoblashning  o‘zgartirilgan  normalarini  qo‘llash  imkoniyati  berilgan, 

ya’ni  ular  sekinlashtirilgan  yoki  tezlashtirilgan  (ikki  koeffitsiyentga 

qadar) usullaridan foydalanishlari mumkin. Tezlashtirilgan amortizatsiya 

hisoblash  tartibi  qo‘llanilsa,  me’yoridan  ortiqcha  hisoblangan  amorti-

zatsiya  summasi  soliqqa  tortiladigan  foydaga  qo‘shilib,  o‘rnatilgan 

tartibda soliq to‘lashlari lozim.  

Jahon  tajribasida  asosiy  vositalarga  amortizatsiya  hisoblashning 

turli-tuman  muhim  uslublari  mavjud.