Buxoro davlat universiteti abdullaev a. J, Qayimova z. A, Boltaev sh. Sh, Narzieva d. M

5.4. Pul multiplikatori va pulni sug’urtalash 
 
Tijorat  banklari  rivojlangan  kredit  tizimi  tufayli  ma’lum 
chegaralar  doirasida  yangi  pul  ishlab  chiqarishga  qodir.  1929-1930 

---

96 
 
yillarda  J.M.Keyns  pul  multiplikatori  mavjudligini  kashf  etdi.  Bu 
vaqtda  Qo`shma  Shtatlar  va  Yevropada  Buyuk  Depressiya  deb 
ataladigan  voqea  sodir  bo`ldi  bu  inqiroz  butun  G’arb  dunyosini 
qamrab  oldi.  Amerikada  texnik  qayta  jihozlash  uchun  sarmoyalarni 
jalb  qilish  masalasi  dolzarb  bo`lib  qoldi,  ammo  kreditlar  kerak  emas 
edi.  Keyns  M
1
  pul  massasidagi  "talab  bo`yicha"  tekshiruv 
hisobvaraqlari  o`z-o`zini  o`stirishga  qodir  ekanligini  aniqladi;  katta 
miqdordagi  naqd  pulsiz  pul  ishlab  chiqarish;  Keynsning  pul 
multiplikatori davlatning investitsiya salohiyatining kuchli manbasiga 
aylandi.  Ikki  pog’onali  bank  tizimida  tijorat  banklari  pul  chiqaradi, 
shu  bilan  birga  bank  multiplikatori  mexanizmi  erkin  zaxira  bilan 
bog’liq  -  faol  bank  operatsiyalari,  kreditlar  berish,  qimmatli 
qog’ozlarni  sotib  olish  va  h.k.lar  uchun  asos  bo`lib  xizmat  qiladigan 
resurslar  to`plami  ko`paytiradigan  omil  mumkin  bo`lgan  kengayishni 
aniqlash  uchun  depozit  miqdori.  Bank  multiplikatori  (M)  majburiy 
zaxiralar  koeffitsientiga  teskari  proportsional  bo`lgani  uchun  uning 
formulasi quyidagi shaklga ega: 
𝑀