Buxoro davlat universiteti abdullaev a. J, Qayimova z. A, Boltaev sh. Sh, Narzieva d. M

 
 
 
5-MODUL. PUL TIZIMLARI, TUSHUNCHASI, 
SHAKLLARI VA ELEMENTLARI 
 
1.
 
“Pul  tizimi”  tushunchasining  mazmuni.  Pul  tizimining 
shakllari.  
2.
 
Pul tizimining elementlari.  
3.
 
O`zbekiston Respublikasi pul tizimi elementlari 
           4. Pul multiplikatori va pulni sug’urtalash 
 

---

86 
 
5.1. “Pul tizimi” tushunchasining mazmuni. Pul tizimining 
shakllari. 
 
Pul  tizimi  -  bu  mamlakatda  pul  muomalasini  tashkil  etishning 
milliy qonunchilikda mustahkamlangan shakli. 
Pul tizimining asosiy elementlari: 
• valyuta nomi va narxlar shkalasi; 
• banknot turlari; 
• banknotlarni muomalaga chiqarish mexanizmi va xavfsizligini 
ta’minlash tartibi; 
• muomaladagi pul massasining tarkibi; 
• pulni tartibga solish mexanizmi. 
Pul birligining nomi va narxlar miqyosi pul tizimining elementi 
sifatida tarixiy rivojlandi. 
 
Banknotlarning turlari asosan banknotalar va bo`sh pullardir. 
Emissiya  mexanizmi  deganda  pulni  muomalaga  chiqarish  va 
uni  muomaladan  chiqarish  tartibi  tushuniladi.  Banknotlarning 
xavfsizligini  ta’minlash  tartibi  mamlakatlar  qonunchiligi  bilan 
belgilanadi. 
Muomaladagi pul muomalasining tuzilishi belgilanadi, bu naqd 
va  naqd  pulsiz  pul  muomalasi  o`rtasidagi,  yoki  banknotlarning 
umumiy  miqdoridagi  yoki  banknotlarning  umumiy  sonidagi  alohida 
banknotalar o`rtasidagi nisbatdir. 
Pulni  tartibga  solish  mexanizmi  bu  pul  muomalasi  va  milliy 
valyutaning  barqarorligini  qo`llab-quvvatlash  uchun  pulni  tartibga 
solishning turli xil vositalaridir. 
Evolyutsiya jarayonida pul tizimlarining uch turi rivojlandi: 
1. Bimetallizm; 
2. Monometallizm; 
3. Qog’oz-kredit muomalasi tizimlari.