Toshkent kimyo texnologiya instituti

Yog‘och  sellyuloza  tarkibi

.  Sellyuloza  o‘simlik  xo‘jayralarining  asosiy 

qismini tashkil qiladi. Daraxt va o‘simliklar og‘irligining 60% ni sellyuloza tashkil 

qiladi.  Har-xil  o‘simlardan  ajratib  olingan  sellyulozaning  molekulyar  massasi 

quyidagi jadvalda keltirilgan. 

 

Sellyuloza 

Molekulyar massa 

Molekulada elementar zvenolar soni 

Paxtadan olingan 

1 750 000 

10 800 

Lendan olingan  

5 900 000 

36 000 

Ramidan olingan  

2 000 000 

12 400 

Yog‘ochdan olingan 

400 000 – 500000 

2 500 – 3 100 

Viskoza tolasi 

75000 

460 

 

Boshqa  polimerlar  kabi  sellyuloza  ham  polidispers  hisoblanadi.  Ya’ni 

birgina sellyuloza namunasida uning molekulyar massasi har-xil bo‘lishi mumkin. 

Molekulyar  massasida  10  –  20  marta  farq  bo‘lishi  mumkin.  Sellyulozaning 

polidispersligi, ayniqsa pastmolekula fraksiyalari (PD 150 – 200), kimyoviy qayta 

ishlab  olingan  mahsulot  sifatiga  katta  ta’sir  etadi.  Sellyuloza  molekulalari  juda 

cho‘zilgan  bo‘lib,  egiluvchan.  Preparatlaridagi  sellyuloza  molekulalar  orasidagi 

bog‘lar  molekulalar  orasidagi  kuch,  ya’ni  vodorod  bog‘lari,  polyar  spirtli  grux 

orasida bo‘ladi. Bu bog‘larning kuchi zvenolar orasidagi molekulalaroro masofaga 

bog‘lik. Bu masofa qancha katta bo‘lsa, molekulalar orasidagi bog‘lar kuchi past 

bo‘ladi.  

Sanoatda sellyuloza asosan daraxtdan olinadi va u yog‘och sellyulozasi deb 

ataladi. Daraxtdan olinadigan yog‘och sellyulozalarning turlari jadvalda keltirilgan.