Toshkent kimyo texnologiya instituti

Sellyuloza 

va 

uning 

biologik 

sintezi.

 

Sellyuloza 

sindiotaktik 

gomopoliuglerod hisoblanib, bir xil zvenolardan tashkil topgan.  

Bunday  zanjirsimon  molekulalarning  polimerlanish  darajasi  o‘zgarmaydi. 

Ammo  biokatalizatorlar  ta’sirida  va  fermentlar  ishtirokida  polimer  zanjiring 

tarkibida boshqa monozalar hisobiga  D – β – glyukoza angidridining miqdori ortib 

boradi.  Sellyulozaning  biologik  sintezi  (ya’ni  suv,  havo  tarkibidagi  SO

2

,  quyosh, 

erdagi mikroelemntlar ta’sirida)  jarayonlarida hosil bo‘ladi. 

Sellyulozaning  kimyoviy  tarkibi  va  tuzilishi. 

Sellyuloza  molekulasining 

elementar  zvenosi  angidro  β  –  D  – glyukozadan  tashkil topganligi  tajriba  asosida 

har  tomonlama    mukammal  o‘rganilgan.  Uning  tuzilishi  quyidagilar  bilan 

xarakterlanadi: 

1.

 

Sellyuloza to‘liq gidrolizlanganda 96 – 98 % atrofida β – α – glyukoza hosil 

bo‘ladi. 

2.

 

Har  qaysi  sellyuloza  molekulasidagi  elementar  zvenosi    uchtadan  gidroksil 

gruppa tutadi. Ulardan bittasi birlamchi, ikkitasi esa ikkilamchi hisoblanadi.  

3.

 

Birlamchi  gidroksil  gruppa  6-uglerod  atomida  bo‘lib,  ikkilamchisi  ikkinchi 

va uchinchi uglerod atomida joylashgandir. 

4.

 

Sellyuloza  molekulasidagi  elementar  zveno  yopiq  zanjir  (siklik)  tuzilishga 

ega bo‘lib, piran halqasimon ko‘rinishda bo‘ladi. 

5.

 

Sellyuloza  molekulasidagi  elementar  zvenolar  o‘zaro  glyukozid  bog‘  hosil 

qilib  birikadi.  Birikish  birinchi  va  to‘rtinchi  uglerod  atomlari  orasidagi 

gidroksil gruppalar hisobiga sodir bo‘lgandir.