B. A. Nazarbayeva

Analiz  qilish  metodini  tanlash. 

Analiz  qilish  metodini  tanlashda, 

foydalanilayotgan matematik modellar xususiyatlarini albatta e’tiborga olish kerak. 

Matematik modellashtirishga nisbatan e’tiborli xususiyatlariga quyidagilar kiradi: 

1.

 

Yuqori  aniqlikdagi  natijalar  olishni  ta’minlovchi  matematik  modellardan 

foydalanishga  intilish,  zamonaviy  qurilmalar  murakkabligi,  ulardan  ishlatiladigan 

---

384 

 

elementlar  sonini  ko‘payib  ketishi  natijasidagi  model  o‘lchamining  kattalashib 

ketishi, 

ALT 

larda 

ishlatiladigan 

modellarning 

o‘lchamlariga  bo‘lgan 

chegaralanishlar, 

EHM 

lar 

tezkorligi 

va 

operativ 

hotirasiga 

bo‘lgan 

chegaralanishga bog‘liqdir. Bu chegaralanishlarni T-mashina vaqtini va P-xotirani 

iqtisod  qilish  bo‘yicha  analiz  qilish  metodlaridan  foydalanish  hisobiga  ancha 

yumshatish  imkoniyati  mavjuddir.  Shuning  uchun  T  va  P  ko‘rsatkichlar  ALT  lar 

uchun analiz qilish metodlarini tanlashda muhim o‘rinni egallaydi. 

2.      Matritsaning  nollashtiriluvchanligi.  ALT  lar  loyihalanilayotgan 

obyektlarni  matematik  modellarida,  kuchli  nollashtirilgan  matritsalar,  ya’ni  ko‘p 

miqdorda  nolli  elementlarga  ega  matritsalar  ishtirok  etadi.  Nollashtirilganlik 

loyihalanilayotgan  obyektning  har  bir  elementi  boshqa  elementlar  bilan  bevosita 

kam  bog‘lanishga  ega  ekanligi  bilan  asoslanadi.  S  matritsaning  nollashtirilganligi 

N  matritsadagi  elementlar  umumiy  soniga  nisbatan  olinadigan  nollar  soni  bilan 

baholanadi.  R-to‘lqinliklar  esa  N  matritsadagi  elementlarga,  nol  bo‘lmagan 

elementlar munosabatini anglatadi, ya’ni R=1-S. 

3.  Modelning  yomon  moslashuvchanligi    -  bu  modeldagi  dastlabki 

ma’lumotlardagi  ozgina  xatoliklar  natijasidagi  sezilarli  xatoliklarni  keltirib 

chiqarish  mumkin  bo‘lmagan  modellarda  namoyon  bo‘ladi.  Bunday  modellardan 

foydalaniladigan  interatsion  va  ko‘p  qadamli  hisoblash  protseduralarida 

hisoblashning  mos  kelmasligi  va  qat’iy  bo‘lmasligini  paydo  bo‘lish  ehtimolligi 

oshib  ketadi.  Radioelektron  sxemalarni  analiz  qilish  masalalarida  yomon 

moslashuvchan  modellar  ko‘plab  uchrab  turadi.  Shuning  uchun  RES  larni  analiz 

qilish  uchun,  keyingi  qadamlarda  yoki  iteratsiyalarda  xatoliklarni  ko‘paytirib 

yubormaydigan,  hisoblash  jarayonlarini  kechishini  bir  maromda  ushlab  turuvchi 

metodlardan foydalanish maqsadga muvofiq bo‘ladi.    

ALT  larda  analiz  qilish  metod  va  algoritmlariga  T  va  P  ko‘rsatkichlari 

bo‘yicha yuqori darajadagi iqtisodlik, universallik va aniqlik talablari qo‘yiladi.