205
Stefan-Bolsman qonuni
T
haroratga ega bo‘lgan yuzadan absolyut nolga teng
bo‘lgan haroratga ega bo‘lgan sovuq cheksiz kenglikka nurlatiladigan
nurlanishning quvvatini aniqlaydi. Issiqlik nurlanishlarini issiqlik datchiklari bilan
detektorlashda datchikdan obyektga nurlanishni ham hisobga olish zarur bo‘ladi.
Issiqlik datchiklari faqatgina issiqlik nurlanishining foydali quvvatini (ya’ni
obyektning nurlatish quvvati minus datchikning o‘zining nurlatish quvvati)
aniqlashga qodir bo‘ladi. Datchikning obyekt tomonga qaragan yuzasi ε
s
nurlatish
qobiliyatiga ega bo‘ladi, va shundan kelib chiqqan holda, uning qaytarish
qobiliyati
p
s
=
1 - ε
s
ga teng bo‘ladi. Datchik nurlanishni qisman yutishi sababli
butun
F
b0
nurlatish quvvati foydali bo‘lib hisoblanmaydi. Quvvatning
F
ba
qismi
datchik tomonidan yutiladi, qolgan
F
br
qismi obyektga qaytariladi (4.29- rasm). Bu
mulohazalarda datchikning yon-atrofida boshqa nurlatish obyektlari yo‘q deb faraz
qilinadi.
Qaytarilgan nurlanishlar oqimi datchikning qaytarish koeffitsiyentiga
proporsional bo‘ladi:
F
br
= -
p
s
F
b0
= -
A
ε(1 - ε
s
)σ
T
4
(4.94)
Minus belgi qaytarilgan oqim asosiy nurlanish oqimiga qarama-qarshi
yo‘nalganligini bildiradi. Natijada obyektning foydali nurlatish quvvatini quyidagi
ifodadan topish mumkin:
F
b
= F
b0
+ F
br
=
A
εε
s
σ
T
4
(4.95)
O‘zining yuzasining T
s
haroratiga bog‘liq ravishda datchik obyektga o‘zining
issiqlik oqimini nurlatadi:
F
s
= -
A
εε
s
σ
(4.96)
Qarama-qarshi tomonga yo‘nalgan bu ikkita oqim ikkita yuza orasida
harakatlanadigan foydali oqimni shakllantiradi:
F
= F
b
+ F
s
=
A
εε
s
σ (
T
4
-
) (4.97)
206
ɤ
n
u
rlan
is
h
Gen
tg
en
n
u
rlan
is
h
UB
n
u
rlan
is
h
K
o‘
rin
ad
ig
an
n
u
rlan
is
h
Y
aq
in
IQ
d
iap
az
o
n
d
ag
i
to‘
lq
in
lar
O‘
rta
IQ
d
iap
az
o
n
d
ag
i
to‘
lq
in
lar
Uzo
q
IQ
d
iap
az
o
n
d
ag
i
to
‘lq
in
lar
R
ad
ar
lar
n
u
rlan
is
h
i
Mik
ro
to‘
lq
in
li
p
ec
h
lar
n
u
rlan
is
h
TV
va
FM
d
iap
az
o
n
d
ag
i
ra
d
io
-
to‘
lq
in
lar
Qis
q
a
rad
io
to‘
lq
in
lar
AM
d
iap
az
o
n
d
ag
i
ra
d
io
to‘
lq
in
4.27- rasm. Elektromagnitik nurlanish spektri
Bu ifoda issiqlik nurlanishining foydali quvvatini chiqish elektr signaliga
qayta shakllantiradigan issiqlik datchigining ishini tasvirlaydi. U shuningdek
datchik tomonidan yutilgan F issiqlik oqimi bilan obyekt va datchikning absolyut
haroratlari o‘rtasidagi bog‘lanishni o‘rnatadi.
Do'stlaringiz bilan baham: