B. A. Nazarbayeva

4.6. Issiqlik uzatilishi

 

 

Issiqlikning ularni bilish zarur bo‘lgan ikkita fundamental hususiyati mavjud: 

---

196 

 

1.

 

Issiqlikda  hech  qanday  spetsifik  tavsiflar  yo‘q:  bu  shuni  bildiradiki,  u 

turlicha fizikaviy tabiatga ega bo‘lishi mumkin, uni o‘lchash mumkin, biroq bunda 

uni ajratib bo‘lmaydi. 

2.

 

Issiqlikni  chegaralab  bo‘lmaydi:  bu  shuni  bildiradiki,  u  tizimning  issiq 

qismlarilan sovuq qismlariga erkin uzatiladi. 

Issiqlik energiyasi bir obyektdan boshqa obyektga uchta usul bilan uzatilishi 

mumkin:  issiqlik  o‘tkazuvchanlik,  konveksiya  va  nurlanish.  Obyektlardan  biri, 

issiqlikni  olgan  yoki  bergan  obyekt  issiqlik  detektori  bo‘lishi  mumkin.  Uning 

funksiyasi obyekt to‘g‘risida ma’lum bir ma’lumot olish uchun obyekt ajratadagan 

yoki  obyekt  tomonidan  yutiladigan  issiqlik  miqdorini  o‘lchashdan  iborat  bo‘ladi. 

Bunday  ma’lumot  obyektning  harorati,  kimyoviy  reaksiyalarning  issiqligi, 

obyektning joylashuvi yoki ko‘chishi va hokazolar bo‘lishi mumkin. 

Sendvich ko‘rinishidagi ko‘p qatlamli strukturani ko‘rib chiqamiz, bu erda har 

bir  qatlam  boshqa-boshqa  materialdan  tayyorlangan.  Qatlamlar  orqali  issiqlik 

o‘tganda  strukturaning  harorat  profili  har  bir  qatlamning  qalinligi  va  issiqlik 

o‘tkazuvchanligi  bilan  belgilanadi.  4.24-rasmda  uch  qatlamli  struktura 

ko‘rsatilgan, unda birinchi qatlam issiqlik manbai bilan (cheksiz issiqlik sig‘imi va 

yuqori  issiqlik  o‘tkazuvchanlikka  ega  bo‘lgan  qurilma  bilan)  kontaktda  bo‘ladi. 

O‘zini  xuddi  “cheksiz”  issiqlik  manbai  kabi  tutadigan  eng  qo‘l  keladigan  qattiq 

obyektlardan  biri  nazorat  qilinadigan  haroratga  ega  bo‘lgan  katta  hajmli  mis  jism 

bo‘lib  hisoblanadi.  Issiqlik  manbaining  ichidagi  harorat  qatlamli  struktura  bilan 

yonma-yon  joylashgan  juda  tor  zonadan  tashqari  hamma  joyda  doimiy  va  yuqori 

bo‘ladi.  Issiqlik  bir  materialdan  ikkinchi  materialga  issiqlik  uzatilish  mexanizmi 

orqali uzatiladi. Har bir qatlamning ichida haroratning tushish tezligi materialning 

issiqlik  hususiyatlari  bilan  belgilanadi.  Oxirgi  qatlam  issiqlikni  konveksiya 

mexanizmi  orqali  havoga  va  infraqizil  nurlanish  yordamida  yon-atrofdagi 

obyektlarga  beradi.  Shunday  qilib,  4.24-rasm  issiqlikning  bir  obyektdan 

boshqasiga uzatilishining mumkin bo‘lgan uchta usulini xam namoyish qiladi.