Оliy vа oʻrtа mахsus ta’lim vаzirligi tоshkеnt аrхitеkturа

Ishlab chiqarish mikroiqlimining gigiyenik normalari 
Ishlab  chiqarish    mikroiqlimi    normalari    mehnat      xavfsizligi  standartlari 
sistemasi        "Ish        zonasi        mikroiqlimi"        (GOST  12,1005-76)ga  asosan 
belgilangan.  Ular gigiyenik va texnik iqtisodiy negizlarga asoslangan. 
Sanoat  korxonalari  xonalarining  xarakteri,  yil  fasllari  va  ish  kategoriyasiga 
qarab ulardagi harorat, nisbiy namlik va havo harakatining ish joylari uchun ruxsat 
etilgan normalari  belgilangan. 
Ish  kategoriyalari  quyidagicha  belgilanadi:yengil  jismoniy    ishlar    (1  
kategoriya)-oʻtirib, tik  turib  yoki  yurish bilan bogʻliq holda  bajariladigan,   biroq 
muntazam jismoniy, zoʻriqish yoki yuklarni koʻtarishni  talab  qilmaydigan ishlar, 

---

108 
 
energiya  sarfi  soatiga  150  kkal  (172  J.S)  ni  tashkil  etadi.    Bunga  tikuvchilik 
korxonasi, aniq  asbobsozlik va shu kabi korxonalar kiradi. 
Oʻrtacha ogʻirlikdagi  jismoniy  ishlar (11 kategoriya)-soatiga 150-250 kkal 
(172-293 J.S) energiya sarflanadigan faoliyat turlari kiradi.  Bunga doimiy yurish 
va  ogʻir  boʻlmagan  (10  kg  gacha)  yuklarni  tashish  bilan  bogʻliq  boʻlgan  ishlar 
kiradi.  Masalan, yigʻiruv-toʻqish ishlari, mexaniq-yigʻuv, payvandlash sexlaridagi 
ishlar shular jumlasidandir. 
Ogʻir jismoniy ishlar (111 kategoriya)-muntazam jismoniy zoʻriqish  xususan  
ogʻir  yuklarni  (10 kg  dan ortiq)  muttasil bir  joydan  ikkinchi  joyga  koʻchirish va 
koʻtarish bilan bogʻliq ishlar kiradi. Bunda energiya sarfi  soatiga 250 kkal (293 
J.S)  dan  yuqori  boʻladi.  Bunday  ishlar  temirchilik,  kuydirish  va  boshqa  qator 
sexlarda bajariladi. 
Harorat,  nisbiy  namlik  va  havo  harakatining  tezligi  risoladagi  va  yoʻl 
qoʻyilishi  mumkin  boʻlgan  miqdorlar    koʻrinishida    normalanadi.    Risoladagi 
miqdorlar  deganda  odamga  uzoq  muddat  va  muntazam  ta’sir  qilganda  tashqi 
muhitga  moslashuv    reaksiyalarini    kuchaytirmasdan    organizmning  normal 
faoliyatini  va  issiqlik  holatini  saqlashini  ta’minlaydigan  miqroiqlim 
koʻrsatgichlarining  yigʻindisi tushunilib, ular issiqlik sezish moʻtadilligini vujudga 
keltiradi  va  ish  qobiliyatini  yuksaltirish  uchun    shart-sharoit    hisoblanadi.  Yoʻl  
qoʻyilishi    mumkin    boʻlgan  mikroiqlim  sharoitlari-organizmning  faoliyati  va 
issiqlik  holatdagi  oʻzgarishlari,  fiziologik  moslanish  imkoniyatlaridan  chetga 
chiqmaydigan  tashqi  muhitga  moslashish  reaksiyalarining  kuchayishini  bartaraf 
etadi  va  tez  normaga    soladigan    mikroiqlim    koʻrsatgichlarining  yigʻindisidir.  
Bunda sogʻliq uchun xatarli holatlar vujudga kelmaydi, biroq nomoʻtadil issiqlik 
sezgilari,  kafiyatning    yomonlashuvi  va  ish  qobiliyatining  pasayishi  kuzatilishi 
mumkin.  
4.1, 4.2, 4.3 jadvallarda mikroiqlimning risoladagi va yoʻl qoʻyilishi mumkin 
boʻlgan  normalari  keltirilgan.  Doimiy  ishlarda  4.1-jadvalda  keltirilgan  miqdorlar 
ta’minlanishi lozim, ular havoni mutadillashtirishda ham  majburiydir.  Biroq qator 

---

109 
 
hollarda, masalan issiqlik koʻp ajralib  chiqadigan  yoki  isitiladigan  xonalarining 
hajmi  katta  metallurgiya,  mashinasozlik  va  boshqa  zavodlarda  yoʻl  qoʻyiladigan 
normalarga (4.1, 4.2-jadvallar) asoslanishi mumkin. 
4.1-jadval 
Ishlab chiqarish  xonalari  ish  xonasidagi  havoning  harorati, nisbiy namligi 
va harakat tezligining risoladagi normalari.