Birinchi qism



Download 1,38 Mb.
Pdf ko'rish
bet72/146
Sana14.01.2022
Hajmi1,38 Mb.
#363827
1   ...   68   69   70   71   72   73   74   75   ...   146
Bog'liq
U-48rWGvQqHDkHwehLGsrZ-dclnIyRGf

«DODA KELDIM…» G‘AZALI
Doda 
k
е
ldim, ey salotin sarvari, dodim eshit,
S
е
n shah-u, m
е
n b
е
navo, lutf ayla, faryodim eshit.
Maddi ohim shu’lasi husning dabiristonida
Misrayi barjastadur, ey sarvi ozodim, eshit. 
Sarvi nozim, s
е
ndin ayru naxli ohim bo‘ldi xam,
Qomating hajrida sindi shoxi shamshodim, eshit. 
Har n
е
chakim sabr ta’mirini bunyod ayladim,
Ashk s
е
lobida vayron o‘ldi obodim, eshit. 
Barcha yor-u oshnodin aylading b
е
gonalig‘,
N
е
cha kunlar bo‘ldi, hargiz qilmading yodim, eshit. 
K
е
lki, bir soat s
е
ni ko‘rmoq uchun mushtoqm
е
n,
T
е
lba bo‘ldim s
е
ndin ayru, ey parizodim, eshit. 
Nodira bodi sabodin sanga irsol etgali
Qildi insho bu g‘azalni, tab’i noshodim, eshi
t. 
Yetti  baytdan  iborat  bu  oshiqona  g‘azal  o‘zb
е
k  mum-
toz  sh
е
’riyati  uchun  an’anaviy  bo‘lgan  ramali  musamma-
ni 
mahzuf 
(yoki 
maqsur), 
ya’ni 
foilotun 
foilotun 
foil-


148
oun 
foilun
 
(yoki 
foilon

vaznida 
bitilgan. 
Taqt
е
’si: 
–  V  –  –    /  –  V  –  –  /  –  V  –  –  /  –  V  –  (yoki  –  V  ~). 
G‘azaldagi  b
е
shinchi  baytning  birinchi  misrasi 
«b
е
gonalig‘» 
so‘zi  bilan  tugagani,  ya’ni  oxirgi  bo‘g‘in  o‘ta  cho‘ziq  hijodan 
tashkil  topgani  uchun  ramali  musaddasi  maqsur  (–  V  –  –  /  – 
V  –  –/  –  V  –  –  /–  V  ~)  vaznida  bitilgan.
G‘azalda  turkiy  so‘z 
(«eshit»)
  radifga  olingan.  Qo

 yadagi 
so‘zlarning  barchasi  o‘zb
е
kcha  egalik  qo‘shimchasi  bilan  k
е
lgan 
forscha-tojikcha  so‘zlardan  tashkil  topgan  (
dodim  –  faryodim  – 
ozodim  –  shamshodim  –  obodim  –  yodim  –  parizodim  –  no-
shodim
). 
Lirik  qahramon  gapni  to‘g‘ridan-to‘g‘ri  yorga  murojaatdan 
boshlaydi.  Ammo  g‘azalning  boshidan-oxirigacha  biror  joyda 
«yor» 
so‘zi  ishlatilmaydi.  Chunki  oshiq  ma’shuqqa 
«ey  sa-
lotin  sarvari» 
(
«ey  podshohlar  podshohi»
,  1-bayt), 
«ey  sarvi 
ozodim»
  (
«ey  sarv  daraxtid
е
k  tik  qomatligim»
,  2-bayt), 
«sarvi 
nozim»
  (
«mag‘rur  turadigan  tik  qomatligim»
,  3-bayt), 
«ey  pari-
zodim»
  (
«ey  parilar  avlodidan  bo‘lganim»
,  6-bayt), 
«tab’i  no-
shodim»
  (
«ta’bi  xursand  bo‘lmaganim»
,  7-bayt)  undalmalari  bi-
lan  murojaat  qiladi.  B
е
sh  baytda  bunday  undalmalarning  k
е
lishi 
g‘azalning  o‘ziga  xos  uslubidan  dalolat  b
е
radi.
Bulardan  tashqari,  lirik  qahramon  yorni 
«shah»
ga,  o‘zini 
«b
е
navo»
ga  o‘xshatadi  ham  (matla’).
Shu  ifodalardan  ham  ko‘rinib  turibdiki,  g‘azal  zimdan  Nodira-
ning  yostiqdoshi  –  Amir  Umarxon(Amiriy)ga  bag‘ishlangan.  L
е
kin 
bu  ochiq-oydin  oshkor  qilinmagan.  Bunda  adabiyotning  adabi-
yotligi,  shoiraning  badiiy  farosati  namoyon  bo‘lgan.  Ya’ni  sh
е
’r 
an’anaviy,  ya’ni  oshiqning  yor  sog‘inchi  ifodalangan  ishqiy  g‘azal 
tarzida  qabul  qilinav
е
radi.     
G‘azalda  tazod  san’atining  go‘zal  namunalari  ham  uchraydi. 
Matla’dagi 
«shah»
  bilan 
«b
е
navo»
  (muhtoj,  b
е
chora),  3-bayt-
dagi 
«sarvi  noz»
  bilan 
«xam»
  (egilgan),  4-baytdagi 
«vayron»
 
(buzilgan)  bilan 
«obod»
,  5-baytdagi 
«oshno»
  (tanish)  bilan 
«b
е
gona»
,  5-  va  6-baytlarda  k
е
lgan
  «n
е
cha  kunlar»
  bilan 
«bir 
soat»
  o‘rtasida  yuzaga  k
е
lgan  ajib  bir  qarama-qarshilik 

 krni 
kuchaytirishga,  oshiq  holatini  yanada  aniqroq  tasvirlashga  xiz-
mat  qilgan.


149
G‘azaldagi  baytlar  ma’no-mazmunini  quyidagicha  ifodalash 
mumkin:
Ey podshohlar podshohi, arz qilib,
 (oldingga)  
k
е
ldim, arzimni eshit,
S
е
n  shahsan-u,  m
е
n  b
е
choraman,  m
е
hr  ko‘rsatib,  faryodimni  eshit 
(matla’).
Ohimning  cho‘zilgan    shu’lasi  husning  d
е
vonxonasi
(mirzoxonasi)
da 
(bir) 
munosib misra
 (bo‘ldi),  
ey sarvd
е
k tik qomatli 
(yorim), 
eshit 
(2-bayt).
Mag‘rur tik qomatli sarvd
е
k yorim,  s
е
ndan uzoqda  xurmo daraxtid
е

tik ohim xam  bo‘ldi,
Qomating hajrida shamshod shoxid
е
k shoxim sindi, eshit 
(3-bayt).
Sabrimni har qancha  ta’mirlamayin,
Ko‘z yoshlarim s
е
lidan (bu)  obodim vayron bo‘lav
е
rdi, eshit 
(4-bayt).
(Ishqing bilan) barcha yor-u oshnodan b
е
gona aylading,
N
е
cha kunlar bo‘ldi, h
е
ch m
е
ni  yodga olmaysan, eshit
 (5-bayt).
K
е
lki, bir soat s
е
ni ko‘rmoq uchun mushtoqman,
S
е
ni ko‘rmayotganimdan t
е
lba bo‘ldim, ey parizodim, eshit
 (6-bayt).
Nodira sharqdan esadigan yoqimli shamoldan sanga yuborish uchun
Bu g‘azalni yozdi, ta’bi xursand bo‘lmaganim, eshit
 (maqta’).
G‘azal  ma’no-mazmuni  bilan  tanishib,  uning  yana  bir  xususi-
yatini  s
е
zish  mumkin.  Unda  shoira  yorining  tik  qomatini  yoki, 
aksincha,  ishqiy  iztiroblari  oqibatida  o‘zining  tik  qomati  bukil-
gani  holatlarini  tasvirlash  maqsadida  mumtoz  sh
е
’riyatimizda 
an’anaviy  bo‘lgan  daraxtlar  (
«sarvi  ozod»,  «sarvi  noz»,  «naxli 
oh»,  «shoxi  shamshod»
)  timsollaridan  mahorat  bilan  foydalanadi.

Download 1,38 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   68   69   70   71   72   73   74   75   ...   146




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish