Respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot

Ochiq matn 
Shifrmatn 
Februar 
13605 
fest 
13732 
finanzielle 
13850 
folgender 
13918 
Frieden 
17142 
Friedenschluss 
17149 
⋮
 
⋮
 
Masalan, “Februar” so’zini shifrlash uchun butun so’z 5-simvolli kod so’z 
13605 bilan almashtirilgan. Kodlar kitobi shifrlash uchun, deshifrlash uchun esa kod 
so’zlar ustuni bo’yicha tartiblangan kod so’zlar kitobidan foydalanilgan. Kod so’zlar 
kitobi o’rniga qo’yish akslantirishiga asoslangan bo’lib, bunda bir simvol emas balki 
butun so’z, ba’zida esa butun ibora o’rniga kod so’z qo’yilgan.  
2-jadvalda keltirilgan kod so’zlar mashhur Zimmermann telegrammini 
shifrlash uchun foydalanilgan. 1917 yil birinchi jaxon urushi davrida, Germaniya 
tashqi ishlar vaziri Artur Zimmerman Germaniyaning Meksikadagi elchisiga 
shifrlangan ko’rinishdagi telegramma yuboradi. 10-rasmda keltirilgan shifrlangan 
xabar Britaniyaliklar tomonidan tutib olinadi. Bu vaqtda Britaniya va Fransiya 
Germaniya bilan urush va AQSh bilan betaraf holatida edi.  
 
10-rasm. Zimmerman telegrammi 

---

32 
 
Ruslar Nemislarning kodlar kitobini zararlangan versiyasini tiklab, uni 
Britaniyaga yuboradi. Murakkab tahlillardan so’ng, Britaniyaliklar Zimmerman 
telegrammi yozilgan vaqtidagi kodlar kitobining bo’shliqlarini to’ldirishadi va uni 
deshifrlashadi. Telegrammda aytilishicha, Germaniya hukumati cheklanmagan 
suvosti urushi boshlashni rejalashtirayotgani va bu AQSh bilan urushga olib kelishi 
mumkinligi haqida mulohazalar borligi bayon etilgan. Shu sababli, Zimmerman o’z 
elchisiga Meksikani AQShga nisbatan urushda Germaniya ittifoqchisi bo’lishga 
undashi kerakligini aytadi. Xususan, Meksikani Texas, Yagni Meksika va Arizona 
shtatlaridagi hududlarini qaytarib olishga undagan. AQShda ushbu telegramma 
oshkor bo’lgandan so’ng, jamoatchilik Germaniyaga qarshi turadi. Shundan so’ng, 
AQSh urushga kiradi. Zimmerman telegrammini to’liq deshifrlangan ko’rinishi 11-
rasmda keltirilgan [22]. 
 
11-rasm. Zimmerman telegrammining deshifrlangan ko’rinishi