Respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot

2.2.1. Oqimli simmetrik shifrlash algoritmlari 
Oqimli simmetrik shifrlash algoritmi bir martali bloknotga asoslangan bo’lib, 
undan farqli jihati –  bardoshligi yetarlicha past va boshqariladigan kalitga 
asoslanishi. Ya’ni, kichik uzunlikdagi kalitdan ochiq matn uzunligiga teng bo’lgan 
ketma-ketlik hosil qilinadi va bir martali bloknot sifatida foydalaniladi.  
Oqimli shifr 
𝑛𝑛
 
bitli kalit 
𝐾𝐾
 
ni qabul qiladi va ochiq matnni uzunligiga teng 
bo’lgan 
ketma
−
ketlik 
𝑆𝑆
 
ga uzaytiradi. Ketma –  ketlik 
𝑆𝑆
 esa ochiq matn 
𝑃𝑃
 bilan 
𝑋𝑋𝑋𝑋𝑋𝑋
 amalida bajariladi va shifrmatn 
𝐶𝐶
 hosil qilinadi. Bu o’rinda ketma-ketlikni 
qo’shish bir martali bloknotni qo’shish kabi bir xil bo’ladi.  
Oqimli shifrni quyidagicha sodda ko’rinishda yozish mumkin: 
𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆𝑆𝑒𝑒𝑎𝑎𝑆𝑆𝐶𝐶𝑆𝑆𝑆𝑆ℎ𝑒𝑒𝑆𝑆
(
𝐾𝐾
) =
𝑆𝑆
 
Bu yerda 
𝐾𝐾
 kalit, 
𝑆𝑆
 esa natijaviy ketma-ketlik. Shuni esda saqlash zarurki, bu 
yerda ketma-ketlik shifrmatn emas, balki bir martali bloknotga o’xshash oddiy qator.  
Agar berilgan ketma-ketlik 
𝑆𝑆
=
𝑠𝑠
0
,
𝑠𝑠
1
,
𝑠𝑠
2
, …,
 va ochiq matn 
𝑃𝑃
=
𝑆𝑆
0
,
𝑆𝑆
1
,
𝑆𝑆
2
, …,
 
berilgan bo’lsa, mos bitlarni XOR amali orqali shifrmatn bitlari 
𝐶𝐶
=
𝑎𝑎
0
,
𝑎𝑎
1
,
𝑎𝑎
2
, …,
 ni 
quyidagicha hosil qilish mumkin. 
𝑎𝑎
0
=
𝑆𝑆
0
⨁𝑠𝑠
0
,
𝑎𝑎
1
=
𝑆𝑆
1
⨁𝑠𝑠
1
,
𝑎𝑎
2
=
𝑆𝑆
2
⨁𝑠𝑠
2
 , …
 
Shifrmatn 
𝐶𝐶
 ni deshifrlash uchun, yana ketma-ketlik 
𝑆𝑆
 dan foydalaniladi: 
𝑆𝑆
0
=
𝑎𝑎
0
⨁𝑠𝑠
0
,
𝑆𝑆
1
=
𝑎𝑎
1
⨁𝑠𝑠
1
,
𝑆𝑆
2
=
𝑎𝑎
2
⨁𝑠𝑠
2
 , …
 

---

34 
 
Yuboruvchi va qabul qiluvchini bir xil oqimli shifrlash algoritmi va kalit 
𝐾𝐾
 
bilan ta’minlash orqali, ikkala tomonda bir xil ketma-ketliklarni hosil qilish mumkin. 
Biroq, natijaviy shifr kafolatli xavfsizlikka ega bo’lmaydi va bunda asosiy e’tibor 
amaliy tomondan qo’llashga qaratiladi.