Respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot

Mantiqiy bomba 
O’zidan ko’payish: 
 
yo’q. 
Sonini oshib borishi:
 
nol. 
Yuqumliligi:
  
mumkin. 
Mantiqiy bomba ikki qismdan iborat zararli kod hisoblanadi: 

---

210 
 
1.
 
Foydali  yuklama  qismi  bajarilish  uchun  harakat  qism  hisoblanadi. 
Foydali  yuklama  qismi  istalgan  ko’rinishda  bo’ladi,  biroq,  umumiy  holda  zarar 
keltiruvchi ta’sirga ega bo’ladi. 
2.
 
Trigger,  mantiqiy  shart  bo’lib,  foydali  yuklama  qismini  bajarilishini 
nazoratlaydi  va  baholaydi.  Triggerning  aniq  sharti  tasavvur  bilan  chegaralangan 
bo’ladi  va  sana,  foydalanuvchining  tizimga  kirishi  yoki  operasion  tizim  versiyasi 
kabi  mahalliy  shartlarga  asoslanadi.  Shu  tarzda  triggerlar  masofadan  to’rib 
o’rnatiluvchi ko’rinishda yoki bo’lmasa qandaydir holatni mavjud emasligiga ko’ra 
loyihalanishi mumkin. 
Mantiqiy bombalar mavjud kodning ichiga kiritilishi yoki bo’lmasa avtonom 
tarzda bo’lishi mumkin. Oddiy zararlovchi (yuqumli) na’muna quyida ko’rsatilgan 
bo’lib, trigger sifatida aniq sana ishlatilganda kompyuterni buzilishiga olib keladi: 
legitimate code 
if date is Friday the 13th: 
 
crash_computer( ) 
legitimate code
 
Bunga ko’ra, agar joriy kun 13-juma kuni bo’lsa, mantiqiy shart bajiriladi va 
kompyuterga biror zarar etkazilishi mumkin. 
Troya oti 
O’zidan ko’payish: 
 
 
yo’q. 
Sonini oshib borishi:
 
 
nol. 
Yuqumliligi:
  
 
Ha. 
Ushbu  turdagi  zarar  keltiruvchi  dasturlar  Greklar  va  Troyaliklar  o’rtasidagi 
urush  davrida  ishlatilgan  nayrangga  asoslangan  bo’lib,  axborot  kommunikasiya 
texnologiyalarida troyan oti bu - dastur bo’lib, qandaydir sodda vazifani bajarishga 
mo’ljallangan bo’ladi. Biroq, qo’shimcha tarzda zarar keltiruvchi vazifani xufiyona 
bajaradi. Klassik na’munasi sifatida tizimga kirishda parolni ushlab olish dasturini 
keltirish mumkin, u 
«username»
 i 
«password»
 kabi autentifikasiya so’rovlarini qayd 
etadi  va  foydalanuvchi  tomonidan  axborot  kiritilishini  kutadi.  Ushbu  holat  yuz 
berganda o’zining yaratuvchisi uchun parollarni ushlab oluvchi vazifasini bajaradi 

---

211 
 
va so’ngra esa “noto’g’ri parol” degan xabarni tizimga real kirish oldidan chiqaradi. 
Hyech nimadan shubhalanmagan foydalanuvchi xato qilgandek bo’ladi.