Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti q

II BOB. Eshitishida nuqsoni bо„lgan bolalarni tasviriy faoliyatini 
eksperimental о„rganish 
1. Eshitishida nuqsoni bо„lgan bolalarni tasviriy faoliyatini eksperimental 
о„rganish jarayonini tashkil etish va о„tkazish metodikasi 
Biz  tadqiqotimizni  maktabgacha  yoshdagi  eshitishida  nuqsoni  bо‗lgan 
bolalarni  tasviriy  faoliyatga  о‗rgatish  holatini  о‗rganishga  qaratdik.  Maxsus 
maktabgacha  tarbiya  musasasalari  amaliyotidagi  ahvolini  aniqlash,  eshitishida 
nuqsoni  bо‗lgan  bolalarni  tasviriy  faoliyatga  о‗rgatish  amaliyotining  ish 
tajribalarini  umumlashtirish,  maqsadga  muvofiq  mos  xulosalar  chiqarishga, 
eshitishida nuqsoni bо‗lgan bolalarni tasviriy faoliyatga о‗rgatishni yaxshilashga 
oid zarur tavsiya va takliflar berishga yordam beradi. Tasdiqlovchi eksperiment 
surdopedagoglar  bilan  suhbat,  intervyu  olish,  ularni  kuzatish,  ularning  shaxsiy 
ishlarini 
о‗rganish 
jarayoniga 
oid 
materiallarni 
tо‗plashni 
о‗zida 
mujassamlashtirgan dastur – anketadan iborat bо‗ldi. 
Maktabgacha  yoshdagi  eshitishida  nuqsoni  bо‗lgan  bolalarni  tasviriy 
faoliyatga  о‗rgatish  amaliyotining  bugungi  holatini    о‗rganish  bо‗yicha 
tadqiqotni  tashkil  etish  jarayonida    Y.S.Maslova
 
tomonidan  tuzilgan  
sо‗rovnoma  asos  sifatida  olindi
27
.  Maktabgacha  yoshdagi  eshitishida  nuqsoni 
bо‗lgan  bolalarni  tasviriy  faoliyatga  о‗rgatish    bо‗yicha    tadqiqotda  anketa-
sо‗rovnoma    turidan  foydalandik.  Biz  о‗z  tadqiqotimizni  Toshkent  shahri 
Olmazor  tumanidagi  106-  sonli  maxsus  maktab-internatining  maktabgacha 
tarbiya  bо‗limida  о‗tkazdik.  Qо‗yilgan  vazifalarni  hal  qilishda  quyidagi 
metodlardan foydalanildi:  
- Maktabgacha yoshdagi eshitishida nuqsoni bо‗lgan bolalarni tasviriy faoliyatga 
о‗rgatish    maxsus    maktabgacha  tarbiya  muassasasining  imkoniyatlari  qay 
holatda ekanligini о‗rganish va aniqlash; 
 -Maktabgacha yoshdagi eshitishida nuqsoni bо‗lgan bolalarni tasviriy faoliyatga 
doir bilim va tasavvurlarini aniqlash; 
                                                 
27
 Е.  С.  Маслова  Формирование  изобразительной  деятельности  детей  старшего  дошкольного  возраста  с 
нарушенным слухом Автореф, дис. . .. канд.пед.наук. — Москва, 2010.-16.с. 

---

 
41 
Toshkent  shahri  Olmazor  tumanidagi  106-sonli  maxsus  maktab-
internatining  maktabgacha  tarbiya  bо‗limi  surdopedagoglari  bilan  suhbat 
о‗tkazildi, ilg‗or  defektologlarning ish tajribalari о‗rganildi va umumlashtirildi. 
Toshkent  shahri  Olmazor  tumanidagi  106-sonli  maxsus  maktab-internatining 
maktabgacha  tarbiya  bо‗limi  surdopedagoglari  о‗rtasida  anketa-sо‗rovnoma 
tarqatildi.  Olingan  javoblar  natijalari  о‗rganib  chiqildi,  tahlil  qilindi,  statistik 
ma‘lumotlar  jadval  asosida  kо‗rsatib  berildi.  Ushbu  savolnoma  orqali 
maktabgacha  yoshdagi  eshitishida  nuqsoni  bо‗lgan  bolalarni  tasviriy  faoliyatga 
о‗rgatish maxsus maktabgacha tarbiya muasasasining imkoniyatlari qay holatda 
ekanligi aniqlandi. 
    
Sо‗rovnoma  maxsus  maktabgacha  tarbiya  muassasasi  surdopedagog-
tarbiyachilar  maktabgacha  yoshdagi  eshitishida  nuqsoni  bо‗lgan  bolalarni 
tasviriy faoliyatga о‗rgatish borasidagi maxsus bilimlari qay darajada ekanligini 
aniqlashga qaratilgan. Sо‗rovnoma quyidagi savollardan tashkil topgan: 
Familiyangiz, ismingiz, qaysi о‗quv yurtini tamomlagansiz, pedagogik stajingiz 
1.Tasviriy  faoliyat  eshitishida  nuqsoni  bо‗lgan  bolalarga  qanday  korreksion 
ta‘sir kо‗rsatadi?   
2.Bolalarda tasviriy faoliyat jarayoniga qanday omillar ta‘sir kо‗rsatadi? 
3.Tasviriy faoliyatni о‗rganishga qiziqishni qanday rivojlantirish mumkin? 
4.Tasviriy faoliyatning muntazam murakkablashib borishi, bolalarda badiiy ijod 
samaradorligini rivojlanishini ta‘minlashni qanday rivojlantirish mumkin? 
5.  Tasviriy  faoliyat  mashg‗ulotlarda  qanday  pedagogik  texnologiyalardan 
foydalanasiz? 
6. Tasviriy faoliyatni о‗rganishga qiziqishni rivojlantirish jarayonida ota-onalar 
yordamidan foydalanasizmi? 
Maktabgacha  yoshdagi  eshitishida  nuqsoni  bо‗lgan  bolalarni  tasviriy 
faoliyatga  о‗rgatish  muammosi  amaliyotining  bugungi  holatini  о‗rganish 
bо‗yicha  tadqiqot  jarayonida
 
maxsus  maktabgacha  tarbiya  muassasasi 
surdopedagog-tarbiyachilar  maktabgacha  yoshdagi  eshitishida  nuqsoni  bо‗lgan 
bolalarni  tasviriy  faoliyatga  о‗rgatish  sohasidagi  bilimi  darajasi  aniqlashga 

---

 
42 
qaratilgan  sо‗rovnoma  javoblari  tо‗liq  javob  berdi,  qisman  javob  berdi,  javob 
berishdan bosh tortgan mezonlari asosida baholandi. 
Maktabgacha  yoshdagi  eshitishida  nuqsoni  bо‗lgan  bolalarni  tasviriy 
faoliyatga  о‗rgatishning  holatini  о‗rganish  bо‗yicha  tadqiqotni  tashkil  etish 
maktabgacha  yoshdagi  eshitishida  nuqsoni  bо‗lgan  bolalarni  tasviriy  faoliyati 
borasidagi  bilim,  malaka  va  kо‗nikmalarini  aniqlash,  maqsadga  muvofiq  mos 
xulosalar chiqarish, maktabgacha yoshdagi eshitishida nuqsoni bо‗lgan bolalarni 
tasviriy faoliyatni shakllantirishga oid zarur tavsiya va takliflar berish imkonini 
beradi.  Ta‘kidlovchi  eksperimentimizda  106-zaif  eshituvchi  bolalar  maktab-
internatining  maktabgacha  tarbiya  bо‗limining  20  nafar  tayyorlov  guruhi 
eshitishida 
nuqsoni 
bо‗lgan 
tarbiyalanuvchilari 
ishtirok 
etishdi.
 
Tekshiriluvchilarning  barchasi  TPPKdan  о‗tgan  bо‗lib,  zaif  eshituvchi  1-2-3 
darajasiga  egadirlar.  Tarbiyalanuvchilarning  maxsus  maktabgacha  tarbiya 
muassasasida  tarbiyalanish  davrlari  2-4  yilni  qamrab  oladi.  Maktabgacha 
yoshdagi 
eshitishida 
nuqsoni 
bо‗lgan  bolalarni  tasviriy  faoliyatini 
shakllantirishning  holatini  о‗rganish  bо‗yicha  tadqiqotni  tashkil  etish 
jarayoninida 
Y.S.Maslova
 
metodikasidan 
foydalandik
28
.Ta‘kidlovchi 
eksperimentning  maqsadi  maktabgacha  tarbiya  yoshidagi  eshitishida  nuqsoni 
bо‗lgan bolalarning rasm chizish jarayonlarini tadqiq etishdan iborat.  
Ta‘kidlovchi eksperiment tо‗rt turdagi topshiriqlarni qamrab oladi: