Buxoro davlat universiteti b. Ibragimov, M. Ibragimov sport turlari bo

Nafas  olish  va  chiqarish.
  Ma`lumki,  qo`llar  bilan  eshishning  asosiy  qismi 
bajarilayotgan  vaqtda  elka  kamari  eng  yuqori  cho`qqiga  ko`tarilgan  payt  bo`ladi, 
bosh  suvdan  chiqadi  va  nafas  olinadi.  Bu  vaqtda  qo`llarni  suv  sathidan  ko`tarib 
ishlashning  birinchi  yarmi  tugaydi.  Keyin  bosh  suyagi  yuz  tomon  bilan  tusha 
boshlaydi,  qo`llar  suv  sathidan  ko`tarib  tushishi  tugaydi.  Sal  o`tmay  nafas 
chiqariladi. 
Oyoqlar harakati.
 Del’fincha suzishning o`ziga xos tomoni oyoqlarning bir 
vaqtda yuqoridan pastga va pastdan yuqoriga to`xtovsiz harakat qilishi va tananing 
faol ishtirok etishidir. 
Tayyorlanish  harakati  oyoqlarni  paydan  yuqoriga  harakatlantirish  bilan 
boshlanadi.  Buning  uchun:  oyoqlar  eng  pastki  nuqtaga  tushirilgan,  tizzadan  xiyol 
bukilgan,  panja  ichkariga  qaragan  bo`lishi  kerak.  Chanoq-son  bo`g’imi  tanaga 
nisbatan  taxminan  155°  burchak  ostida  bukilgan  (son-qorin  burchagi).  Tana  ustki 
qismigacha  suvga  botib  turadi.  Harakat  oyoqlarni  cho`zib  yuborib,  chanoq-son 
bo`g’imidan yozgan holda belni xiyol bukishdan boshlanadi. Oyoqlar to gorizontal 
holatga  kelgunicha  to`g’ri  uzatgan  vaziyatda  yuqoriga  harakatlanadi,  so`ng  tizza 
bo`g’imida  taxminan  130°  burchak  ostida  bukiladi.  Bu  paytda  panjani  ichkariga 
qaratiladi,  tizzalar  esa  bir-biridan  15-20sm  atrofida  ajralib  turadi.  Shundan  keyin 
ishchi harakat boshlanadi - yuqoridan pastga, ya`ni oyoqlarni tizza va boldir-panja 
bo`g’imlaridan  yoza  boshlanadi va  shu  paytning’  o`zida  chanoq-son  bo`g’imidan 
hamda  beldan  yuqoriga  bukishga  o`tiladi.  So`ng  boldir  va  panjalar  zudlik  bilan 
pastga  harakat  qiladi,  bel  va  chanoq  suv  yuziga  yaqinlasha  boshlaydi.  Qachonki, 
oyoqlar  tizaa  bo`g’imidan  butunlay  yozib  yuborilganda  ishchi  harakat  tugagan 
hisoblanadi. 
Har  qanday  sportcha  suzishda  harakatlarning  bir-biriga  uyg’unlashuvi, 
monand  kelishi  shart  bo`lganidek,  del’fincha  suzish  usulida  ham  oyoq-qo`llar 
harakati  va  ularga  monand  tana  harakati  masofaning  oxirigacha  bir-biriga  mos 

---

111 
 
kelishi,  bir-birini  quvvatlab  borishi  shart.  Buning  uchun  qo`llar  oldinga  cho`zilib 
suza boshlaganda bosh suvga botib turishi, oyoqlar yuqoridan pastga birinchi zarb 
bilan depsinishi va bu qo`llar suzishni tamomlayotganda tugallanishi kerak. So`ng 
qo`llar  eshishning  tayanch  qismi  bilan  asosiy  qismining  uchdan  birini 
bajarayotganida  eng  yuqori  holatni  olishi  lozim.  Qo`llar  eshish  asosiy  qismining 
qolgan  uchdan  ikki  qismini  bajarayotganida  oyoqlar  bilan  ikkinchi  zarb  beriladi. 
Qo`llar  chanoq  ro`parasidan  o`tayotgan  paytda  esa  oyoqlar  bilan  zarb  berish 
tugallanadi.  Qo`llar  suvdan  ko`tarilib,  suv  ustidan  o`tayotgan  va  oyoqlar  suvga 
kirayotgan  paytda  ikkinchi  marta  eng  yuqori  holatga  o`tiladi.  Shu  bilan  bir  sikl 
tugagan  bo`ladi  (1  min  da  54-64  sikl  bajarish  mumkin).  Mana,  nima  uchun 
del’fincha  suzishning  bu  usulini  ikki  zarbli  del’fincha  suzish  deyiladi.  Bunda 
qo`llar  bilan  zo`r  berib  eshish  ularni  tirsak  bo`g’imidan  chaqqonlik  bilan  bukish, 
yozish  va  burishlar  bilan  amalga  oshiriladi.  Bularning  hammasi  qo`llar,  yelka 
kamari  va  tana  mushaklari  yordamida  bajariladi.  Suvni  zarb  bilan  panjalar 
yordamida  tepish,  qo`llar  yordamida  suvni  orqaga  itarish  bilan  gavdani  oldinga 
itqitish, nihoyatda bir-biriga monand tushishi kerak.