|
8.4. Ayirboshlash shoxobchalarini audit qilish tartibi
Ayirboshlash punktida milliy va xorijiy valyuta, valyutaga doir
t
o‘lov hujjatlari, qat’iy hisobda
turadigan blankalar va boshqa boyliklar
borligini bevosita auditorning
o‘
zi ayirboshlash punkti xodimlari
ishtirokida amalga oshiriladi. Naqd pul va muassasasiga tegishli
navbatdagi
hisobot
j
o‘
natilganidan
keyin
amalga
oshirilgan
operatsiyalar b
o‘
yicha summalarni hisobga olgan holda qiyoslanadi.
Ayirboshlash punktlarida naqd boyliklarni tekshirish bilan bir
qatorda quyidagilar aniqlanadi:
a) ayirboshlash punktini tashkil etish t
o‘g‘
risida tegishli hujjatlar
(bank boshqarmasining ayirboshlash punkti amalga oshirishi mumkin
b
o‘
lgan operatsiyalar, ayirboshlash punktiga rahbarlik va uning
faoliyatini nazorat qilish zimmasiga yuklatilgan mansabdor shaxslar
r
o‘
yxati ilova qilingan buyru
g‘
i) borligi, bitta xodim ishlaydigan
ayirboshlash punktlarida esa u amalga oshirishi ruxsat etilgan valyuta
operatsiyalari t
o‘g‘
ri bajarilayotgani;
b) naqd chet el valyutasi va t
o‘
lov hujjatlarini sotib olish hamda
ishlatilmagan summalarni chet el valyutasiga qayta ayirboshlash
operatsiyalarini amalga oshirishning belgilangan qoidalariga rioya
etilishi. Tekshiruv
o‘
tkazilgan kunda xarid qilingan valyuta va t
o‘
lov
hujjatlari
o‘
z vaqtida va t
o‘
liq qayd etilgani.
Mavjud pul chet el valyutasi va boshqa boyliklar audit uchun t
o‘
liq
taqdim etilganini aniqlash maqsadida ular ayirboshlash punktlarining
ombor (javon)lari va xodimlarning stoli
g‘
alladonlarida qolib
ketmaganini tekshirish zarur;
d) ayirboshlash punktlari muhofazalashning texnik vositalari va
telefon bilan jihoz
langani, pul omborlari bilan ta’minlangani, har bir
kassirda plombir va bankning t
o‘
rtburchak muhri borligi, ularni saqlash
qoidalariga rioya qilinishi;
209
e) ayirboshlash punktlari milliy valyuta va chet el valyutasi, y
o‘
l
cheklari, qat’iy hisobda turadigan blankalar (377
-shakldagi
ma’lumotnomalar va 0402004
-shakldagi kvitansiya daftarlari, valyutani
chetga olib chiqish uchun beriladigan ruxsatnomalarning blankalari)
bilan
o‘
z vaqtida va zarur miqdorda ta
’
minlanishi;
f) boyliklar va hujjatlar ayirboshlash punktlariga yetkazib berilishi
qoidalariga rioya qilinishi, ularni ayirboshlash punktlaridan bank
muassasalariga
o‘
z vaqtida va t
o‘
liq olib ketilishi. Boyliklar y
o‘
lda
saqlanishining ahvoli;
g
) boyliklar va qat’iy hisobda turadigan blankalar (shu jumladan,
kassirlar vaqtincha b
o‘
lmagan paytda), shanba va yakshanba kunlari
operatsiya
o‘
tkazish uchun olingan milliy valyuta va chet el
valyutasidagi b
o‘
nak saqlanishi qoidalariga rioya etilishi;
h) ayirboshlash punktining yakunlangan ish kuni t
o‘g‘
risidagi
hisobot berilish muddatiga va boyliklar qoldi
g‘
i bank muassasasiga yoki
inkassatorlarga topshirilishi qoidalariga rioya qilinishi. Hisobot tuzilishi
t
o‘g‘
riligi va uni asoslovchi hujjatlar borligi, hisobotda k
o‘
rsatilgan
operatsiyalar bank muassasasi balansida t
o‘
liq va
o‘
z vaqtida aks
ettirilishi;
i) ayirboshlash punktlarida pul summalari ortiqcha va kam
chiqishi, buning sabablari, shunday dollar yuzasidan k
o‘
riladigan chora-
tadbirlar;
j) ayirboshlash punktlarini muntazam sur
’
atda t
o‘
satdan audit qilib
turish va audit natijalarini k
o‘
rib chiqish.
Ayirboshlash punktlarini audit qilish natijalari b
o‘
yicha
dalolatnoma tuziladi. Unda milliy valyuta, chet el valyutasi va t
o‘
lov
hujjatlari, shuningdek, qat’iy hisobda turadigan blankalar borligi hamda
ular bank muassasasining buxgalteriya hisobi ma’lumotlariga mos
kelishi, ayirboshlash punktlari muhofazalashning texnik vositalari bilan
qay darajada jihozlangani, fuqarolarga valyuta xizmati k
o‘
rsatish
operatsiyalarini amalga oshirish qoidalariga rioya qilinishi va
auditorning ixtiyoriga k
o‘
ra boshqa masalalar k
o‘
rsatib
o‘
tiladi.
Banklarda chet el valyutasidagi bank operatsiyalarini audit qilish
jarayonida eksport-import shartnomalarini t
o‘g‘
ri r
o‘
yxatga olish va uni
bajarilishi qonuniyligi, eksport shartnomalari b
o‘
yicha mabla
g‘
larning
o‘
z vaqtida kelib tushishi, kelib tushgan chet el valyutalari b
o‘
yicha
210
majburiy t
o‘
lovlarni belgilangan tartibda amalga oshirilishi tekshiriladi.
Bundan tashqari, chet el oshirishni bank ichida nazorat qilish t
o‘g‘
ri
y
o‘
lga q
o‘
yilgani, hamda valyuta operatsiyalari keyin tekshirilishining
ahvoli;
k) valyuta operatsiyalari b
o‘
yicha hisob-kitob-pul hujjatlari
rasmiylashtirilishi va saqlanishi qoidalariga rioya etilishi;
l) valyuta operatsiyalari b
o‘
yicha daromad va xarajatlarning
hisoblanishi va hisobning t
o‘g‘
ri olib borilishi.
Bosh boshqarmalarni audit qilish jarayonida rezident va
norezidentlarga valyuta xizmati k
o‘
rsatish b
o‘
yicha ayirboshlash
punktlarining ishi ham audit qilinadi.
Tekshiruv ayirboshlash punktlari va qarashli b
o‘
lgan bank
muassasasi xodimlari uchun ham, ayirboshlash punktlari xodimlari
uchun ham kutilmagan b
o‘
lishi kerak.
Ayirboshlash punktida milliy va xorijiy valyuta, valyutaga doir
t
o‘lov hujjatlari, qat’iy hisobda turadigan blankalar va boshqa
boyliklar
borligini bevosita auditorning
o‘
zi ayirboshlash punkti xodimlari
ishtirokida
o‘
tkazadi. Naqd pul va muassasasiga tegishli navbatdagi
hisobot j
o‘
natilganidan keyin amalga oshirilgan operatsiyalar b
o‘
yicha
summalarni hisobga olgan holda qiyoslanadi.
Toshkent shahar Bosh boshqarmasida chet el valyutasidagi bank
operatsiyalarini audit qilish jarayonida eksport-import shartnomalarini
t
o‘g‘
ri r
o‘
yxatga olish va uni bajarilishi qonuniyligi, eksport
shartnomalari b
o‘
yicha mabla
g‘
larning
o‘
z vaqtida kelib tushishi, kelib
tushgan chet el valyutalari b
o‘
yicha majburiy t
o‘
lovlarni belgilangan
tartibda amalga oshirilishi tekshiriladi. Bundan tashqari, chet el
valyutasidagi bank operatsiyalarini audit qilishda xodimlarning chet
ellarga xizmat safariga borish uchun olingan hisobotdagi chet el
valyutalarining
t
o‘g‘
ri
berilganligi
va
topshirilgan
b
o‘
nak
hisobotlarining rasmiylashtirilishi, hisobotning t
o‘g‘
ri topshirilganligiga
e’tibor qaratilishi lozim.
Valyuta hisob operatsiyalarini tekshirishda quyidagilarga e’tibor
beriladi:
•
valyuta hisobvaraqlarining t
o‘g‘
ri ochilganligi;
•
chet el valyutasida amalga oshirilgan operatsiyalarning
o‘
z
vaqtida va t
o‘g‘
ri bajarilganligiga;
211
•
chet el valyutasidagi yuridik va jismoniy shaxslarning hisob
varaqlari b
o‘
yicha buxgalteriya hisobining t
o‘g‘
ri olib borilishi;
•
eksport va import shartnomalarining hisobga olinish ahvoli va
ular b
o‘
yicha yi
g‘
majildlarning yuritilishi ahvoli;
•
eksport va import operatsiyalari b
o‘
yicha debitor va kreditor
qarzlarning paydo b
o‘
lish sabablari va ular b
o‘
yicha k
o‘
rilgan choralar;
•
chet el valyutasida amalga oshirilgan operatsiyalarning
o‘
z
vaqtida va t
o‘g‘
ri bajarilishi;
•
valyuta hisobvara
g‘
idagi valyuta mabla
g‘
larining
o‘
z vaqtida va
t
o‘g‘
ri qayta baholanishi.
Bulardan tashqari valyuta amaliyotlarini tekshirishda «Western
Union» pul o‘
tkazmalarini
o‘
tkazish tartibi b
o‘
yicha ularning t
o‘g‘
ri
qabul qilib
o‘
tkazilishi va berilishi tartibi ham tekshirib k
o‘
riladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
