O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi z. M. Mukimov

8.10. Yorma sexlarini oqlash bo‘limidagi nazorat qiluvchi 
texnologik jarayonlar 
 
Nazorat  texnologik  jarayonlar  barcha  turdagi  texnologiyalar 
uchun zarur bo‘lib, ular korxonaning butun ish vaqti davomida uzluksiz 
amal  qilishi  kerak  va  tayyor  mahsulotlarning  tegishli  sifatini  ta’min-
laydi. Yuqorida aytib o‘tilganlar muhim ahamiyatga ega, chunki deyarli 
har  doim  korxonalarni  ishga  tushirishda  tasodifiy  nuqsonlar  uchrashi 
mumkin (elaklarning yuk tushadigan joyi, qistirmalarining mustahkam 
emasligi, yirtiqligi sababli  mahsulotlarning buzilishi; sifatli  mahsulot-
larning  aspiratsion  uzatkichlarga  kirib  ketishi;  qo‘shimcha  mahsulot-
larning  uskunalar  ishidagi  turli  nuqsonlar  tufayli  asosiy  mahsulotga 
tushib qolishi va b). Ana shunga ko‘ra nazorat qilish texnologik tizimlari 
quyidagilarni ta’minlashi kerak: 
– tayyor mahsulotlardagi tasodifan tushib qolgan aralashmalarni 
ushlab qolish; 
– mahsulotning turi, navi va raqamini shakllantirish; 
–  tayyor  mahsulotlarni  ham  istisno  qilmagan  holda  texnolo-
giyaning barcha mahsulotlariga bir xil tus berish; 
–  qo‘shimcha  mahsulotlardan  yormabop  don  mag‘zini  to‘liq 
chiqarib olish va boshqalar. 
Nazorat  texnologik  jarayonlari  ish  jarayonida  qo‘llanadigan  tex-
nologik uskunalarga o‘xshash uskunalardan foydalanib amalga oshiri-
ladi, asosan: separatsiyalovchi mashinalar (rassevlar, yorma «OKRIM», 
pnevmoseparatorlar,  metallomagnit  aralashmalarni  ajratuvchi  appa-
ratlar va boshqalar)dan foydalaniladi. 
Nazorat  jarayonlari  uchun  tortishga  oid  hisob-kitobni  amalga 
oshirish maqsadida turdagi tayyor mahsulotlarni nazorat qilish majburiy 
hisoblanadi. 

---

273 
Texnologik  jarayonni  nazorat  qilish  barcha  turdagi  yormalar  va 
qo‘shimcha  mahsulotlar  tayyorlashda  amalga  oshiriladi.  Maydalan-
magan (butun) yormani nazorat qilishda quyidagi texnologik jarayonlar 
amalga oshiriladi: 
–  maydalangan  (mag‘iz)  va  kepakni  ajratish  uchun  yormani 
qaytadan elash; 
– tayyor yormadagi tasodifan qolib ketgan oqlanmagan donlarni 
ajratish uchun nazorat qilish; 
– yengil chiqindilarni tozalash uchun pnevmoseparatsiyalash; 
– metallomagnit aralashmalarni ajratish; 
– nazorat qilish. 
Maydalanmagan  yormani  nazorat  qilishning  prinsipial  chizmasi 
keltirilgan.