1 – ma’ruza ijtimoiy ekologiya fani reja

3. Aholi salomatligi. 

Axoli salomatligidagi tub o‘zgarishlar va demografik siljishlar 

xaqida keyingi chorak asr davomida o‘rtacha umr ko‘rish ko‘rsatkichlari oshganligi 

dalolat  berib  turibdi.  Lekin  shu  kunga  kelib  ba’zi  mamlakatlarda  shakllangan 

demografik  vaziyat  hududlar  bo‘yicha  tug‘ilishning  jiddiy  farklanishi  bilan 

tavsiflanadi.  Masalan,  Hamdo‘stlik  mamlakatlarining  ba’zilarida  tugilish  va 

axolining tabiiy o‘sishi yukori, ayrimlarida tug‘ilpsh va tabiiy o‘sish pastdir. Aholi 

soni  kam  o‘sayotgan  mamlakatlarga  Rossiya  Federatsiyasi,  Ukraina,  Boltikbo‘yi 

davlatlari  mmsoldir.  Mutaxassislar  necha  yildirki,  sobiq  SHo‘rolar  mamlakati 

---

aholisi o‘sishidagi ahvolning ko‘ngilsiz ekanligidan tashvishlanib kelishdi. Buning 

ustiga o‘rtacha umrning o‘sishi to‘xtab, ba’zi joylarda hatto pasayib ketdi. YUkorida 

ta’kidlaganimizdek,  ko‘pgina  Hamdo‘stlik  mamlakatlari  bu  ko‘rsatkich  bo‘yicha 

rivojlangan mamlakatlardan ortda kolib ketdi. Ijtimoiy ishlab chikarnshning ob’ekti 

va  sub’ekti  sifatida  aholining  tug‘ilishi  va  o‘sishli  kengaytirnlgan  asosda  amalga 

oshirilishi  kerak.  CHunki  axolinmng  shunchaki  qayta  tiklanmshi  ko‘plab  salbiy 

ijtpmoiy-iqtisodmy  oqibatlarni  keltirnb  chiqaradi:  aholi  o‘sishi  sur’atlarmniig  va 

uning mehnatga layokatli kismining kamayishi, «keksayshm» natijasida mexnatga 

layokatli  aholi  iktisodiy  zo‘rikishining  ortishi,  vaktincha  ish  layokatini  yo‘kotish 

tufayli  yuz  beradigan  xastaliklar  natijasnda  mehnat  unumdorligining  pasayishi 

shular jumlasidandir.  

      Keyingi  o‘n  yilliklar  davomida  aholi  sonining  jadal  o‘sishi  munosabati  bilan 

hukumatning tashvishi ortib bormoqda. Hozirgi vaqtda hukumat oilani rejalashtirish 

dasturlariga  madad  bermaydigan  yoki  aholi  o‘sishini  pasaytirish  siyosatini  olib 

bormaydigan  kam  rivojlangan  mamlakatlarda  bor-yo‘g‘i  6  foiz  aholi  yashaydi. 

Oilani  rejalashtirish  konsepsiyasiga  muhim  yangi  ma’no  —  kishilarning 

salomatligini va ekologik sharoitlarni muhofaza qilish g‘oyasi mujassam etilgan.  

Nazorat savollari 

1. Demografik va ijtimoiy sharoitni izohlang?  

2. Demografik omillarning sog‘lom turmush tarzi ijtimoiy-ekologik   

    sharoitlariga ta’sirini baholang?  

3. Aholi salomatligi deganda nima tushuniladi? 

     4.Aholining sonini o‘sishi va ekologik muammolarning o‘zaro   

      bog‘liqligini jihatlarini ayting?