Fizika kursi

teng  bo‘ladi,  bu  yerda 

εεεε

  - o‘tkazgichni  o‘rab turgan muhitning  nisbiy 

dielektrik  singdiruvchanligidir.  O‘zaro    itarishi  tufayli  zaryadlar  bir-

birlaridan  mumkin  qadar  uzoqroq  joylashishga  harakat  qiladi, 

natijada uchli joylarda,  bo‘rtib turgan joylarda zaryadlar zichligi katta 

bo‘ladi. 

 

Zaryadlanmagan o‘tkazgichni elektr maydoniga  kiritilsa, undagi 

zaryad  tashuvchilar  harakatga  keladi.  Musbat  zaryad  tashuvchilar  E 

vektor  yo‘nalishi  bo‘yicha,  manfiy  zaryad  tashuvchilar  esa  qarama-

qarshi  yo‘nalishda  harakat  qiladi.  Natijada  o‘tkazgichning  uchlarida 

qarama-qarshi  ishorali  zaryadlar  vujudga  kelib,  bu  zaryadlar 

induksiyalangan zaryadlar deb ataladi. 

 

Zaryadlarni sirt bo‘yicha taqsimlanishidan foydalanib ichi bo‘sh 

sferik  sirtlarda  juda  katta  miqdorda  zaryad  to‘plash  mumkin,  bunday 

qurilmalardan  birini Van-de-Graaf  generatori  deb ataladi. Van-de-Graaf 

generatorida  shar  va  Yer  orasida  bir  necha  million  volt  potensiallar 

farqini  vujudga  keltirish  mumkin.  Van-de-Graaf  generatori  zaryadli 

zarrachalarni tezlatishda keng qo‘llaniladi.