Standartlashtirish asoslari

3.4. Standartlashtirishning Davlat nazorati 
Standartlashtirishning Davlat nazorati maqsad va vazifalari.
 
Standartashtirishning  Davlat  nazorati  (SDN)  sanoat  ishlab-chiqarish  korxonalari, 
ilmiy-tadqiqot bo`limlari, birlashmalar, ilmiy-kostruktorlik va loyihalash tashkilotlari, 
transport, savdo, maishiy xizmat va boshqa ommaviy tashkilotlarda standartlar hamda 
shu kabi tartibga soluvchi me’yoriy hujjatlarning amalga oshirilishi faoliyatini nazorat 
qilish maqsadida tashkil etiladi.  
Standartashtirishning  Davlat  nazorati  mahsulot,  xizmat  va  faoliyatini  barcha 
turiga  ta’sir  doirasini  o`tkazadi.  Uning  asosiy  vazifasi  fan  va  texnika  taraqqiyoti 
yutuqlarini  Vazirliklar,  muassasalar,  korxona  va  tashkilotlarida  joriy  etilishini, 
o`lchash aniqliklari, turlari, vositalari bo`yicha sohalarda birxillikni ta’minlash, nazorat 
natijalarini tahlillash asosida taklif va tavsiyalar kiritishdan iboratdir.  
SDN  «O`zstandart»  agentligi  organlari  tamonida  amalga  oshiriladi. 
Standartlashtirish 
markazi, 
metrologiya 
va 
setifikatlashtirish 
bo`limlari, 
Standartashtirishning Davlat nazorati laboratoriyalari bu borada xizmat qiladi.  
SDN  ishlari  barcha  mahsulot  yoki  xizmat  turlari  bo`yicha  yetakchi  tashkilotlar 
mutahasislari,  ilmiy-tadqiqot,  loyiha  konsturuktorlik  tashkilotlari  yuqori  malakali 
mutahasislari,  ishlab  chiqarishning  novatorlari  hamda  tashkilotchilik  vakillari  jalb 
etiladi.  
Davlat  nazorati  organlarining  faoliyatlari  va  mansabdor  shaxslarning  huquq  va 
majburiyatlari.«O`zstandart»  agentligi  Davlat  nazorat  organlari  standartlashtirish, 

---

 
77 
metrologiya  va  sertifikatlashtirish  bo`yicha  keng  qamrovli  faoliyat  ko`rsatadi. 
Jumladan:  
- standartlashtirish va metrologiya xizmatlari ishlarini nazorat qilish; 
- mahsulot sifati nazorati bo`yicha taftish (reviziya) hay’ati ishlarini boshqarish va 
muofiqlashtirish bo`yicha metodik boshqarish; 
- SDN ishlarini umumlashtirish; 
- davlat sinovlari o`tkazish; 
- standartlar va texnik shatlarini ro`yxatga olish va ekspertlash; 
- mahsulot sifatini shaxodatlashda qatnashish; 
- muhim mahsulot va xizmat turlari bo`yicha bosh korxonalarni shaxodatlash kabi 
ishlarni tizimli olib boradi; 
SDN mansabdor shaxslariga davlat tomonidan quyidagi huquqlar beriladi. 
-  standartlashtirish  va  metrologiya  talablarini  qondirmaydigan  konstruktorlik, 
texnologik va boshqa ishlarni buyurtmachiga berilishini ta’qiqlash; 
- standartlashtirish va metrologiya talablariga mos kelmagan mahsulotlarni ishlab 
chiqish, tashish, saqlash va foydalanishni taqiqlash; 
- standartlashtirish me’yor va talablarini buzib ish ko`rib, kelayotgan korxona va 
tashkilotlarga iqtisodiy sanksiya choralarini qo`llash yo`riqnomasini bitish; 
SDN «O`zstandart» agentligi tomonidantasdiqlangan yillik rejalar asosida muhim 
mahsulotlar  sifatini  oshirish,  standartlashtirish  ishlarini  joriy  qilish, ularni  buzilishiga 
yo`l qo`ymaslikka qaratilgan xalq-xo`jaligining barqaror rivojlanishini ta’minlaydigan 
tadbirlarni amalga oshirib boradi. 
Yillik  rejalar  nafaqat  yetakchi  korxona  va  tashkilotlar  faoliyati,  balki  barcha 
o`zaro  munosabotdagi  korxona  va  bo`limlar  faoliyatini  tekshirish  bo`yicha  butjam 
nazorat ko`rinishida tuzilgan va amalga oshirilgan bo`lmog`i lozim. 
Nazorat  tartiblari  va  tekshiruv  mazmuni.Tekshiruv  mazmuni,  korxona, 
birlashma  va  tashkilotlar  faolyaitiga  bog`liq  holda  quyidagicha  bo`lmog`i 
darkor: 

---

 
78 
-  ilmiy-tadqiqot,  loyiha-konstruktorlik-texnologik  tashkilotlarda  korxona,  davlat, 
soha standartlari talablariga rioya qilinishini, chiqarilayotgan mahsulot sifati va boshqa 
ko`rsatmalarini standartlart talablariga to`g`ri kelishini; 
-  standartlar  ishlab  chiqiladigan  tashkilotalarda  ularni  sifati  va  maqsadli  ishlab 
chiqarish,  joriy  etilish  holati,  sinash  va  joriy  etilish  ketma-ketlik  bosqichlarining 
to`g`riligi va shu kabilar; 
-  transport  va  xizmat  sohalarida  ko`rsatilayotgan  xizmat  yoki  transport 
vositalarining  mahsulotga  mosligi,  qadoqlash,  tamirlash,  yuklash-tushirish,  tashish 
sharoitlarining talabga javob berishi; 
-  savdo  tashkilotlarida  mahsulot  sifati,  uni  saqlash  va  savdoga  chiqarish 
holatlarining muvofiqligining standart talablariga mos kelishi; 
-  foydalanadigan  va  iste’mol  qiladigan  tashkilotlarda,  to`g`ri  foydalanish  va 
to`g`ri  iste’mol  qilish  talablariga  mos  kelishi,  saqlash,  ishlatish,  muddatlarining 
me’yordan oshib ketmasligi. 
Ko`rsatilgan  barcha  obyektlarda  nazoratning  metrologik  taminoti,  qoida  (qanday 
o`lchab, qanday nazorat qilish), vositalariga  alohida e’tibor beriladi. 
Standartlarga rioya etilganlik nazorati: 
Konstruktorlik-texnologik  hujjatlarni  ishlab  chiqarilayotgan  mahsulot  yoki 
buyumga  mosligi,  texnologik  jarayonni  standart  talabida  tashkil  etilganligi,  mahsulot 
yoki  buyumni  vaqti-vaqti  bilan  tekshirib,  sinab  turish  imkonlari  mavjudligi  kabi 
ishlarni o`z ichiga olmog`i zarur. 
Korxonalarda  standartlarni  qo`llanilishi  va  ularga  amal  qilish  tartiblari 
quyidagicha bosqichma-bosqich kuzatish yo`li bilan nazorat qilinishi mumkin. 
1.
 
Tekshiruvdan avvalgi tanishuv bosqichi.  
Bu  bosqichda  korxona  va  u  ishlab  chiqarayotgan  buyum  yoki  mahsulot  haqida 
dastlabki ma’lumotlar belgilab olinadi; jumladan: 
- korxonaning asosiy iqtisoslashtirilganligi; 
- tekshirilayotgan mahsulotning boshqalarga nisbatan ulushi; 
- etalon (na’muna)ning mavjudligi; 

---

 
79 
-  bosh  tashkilot  yoki  korxona  tomonidan  o`tkazilgan  tekshiruv  natijalarining 
mavjudligi. 
2.  Korxonada  tanishuv.  Korxonada  muayyan  tekshiruv  yuzasidan  barcha 
ma’lumotlar bilan bevosita tanishib chiqiladi. 
Me’yoriy  hujjatlar  jumladan,  standartlarning  qo`llanilishi,  ularga  rioya  qilinishi, 
ko`rilgan  va  ko`rilayotgan  chora  tadbirlar.  Standartlarni  joriy  etilishidagi 
buyruqlarning 
mavjudligi, 
ularning 
bajarilishi. 
Konsturuktorlik-texnologik 
hujjatlarning sifati, mavjudligi, ularga amal qilinish holatlari va h.k. 
Tekshiruv haqidagi buyruq chiqqanidan so`ng zarur na’munalar tanlab olinadi va 
nazorat boshlanadi.  
3.  Mahsulot  yoki  buyumni  ishlab  chiqarishda  qo`llanilayotgan  standart,  texnik 
shart  va  texnologik  reglamentlarga  rioya  qilinishning  to`g`ri  kelishligi.  Texnologik 
reglamentlarning buzilmaganligi, texnalogik haritaga mosligi nazorat qilinadi.  
4.  Mahsulot  sifati  nazorati  bo`yicha  barcha  omillarni  o`lchov  asboblarining 
metrologik holati tekshiriladi. 
5.  Qo`llanilayotgan  standart  talablarining  buzilmaganligi,  uni  takomillashtirish 
borasidagi yangi standartlarni qo`llanilish rejalarining mavjudligi nazorat qilinadi. 
        6. Barcha tekshirilgan jarayonlar ma’lumotlarni umumlashtirilganligi haqida 
aktlar tuzilib imzolanadi va ular tegishli joyga taqdim etiladi.