O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti mexanika-matematika fakulteti


 Parabolik tipdagi tenglamani oshkormas sxemali chekli ayirmalar usuli



Download 0,93 Mb.
Pdf ko'rish
bet6/12
Sana11.01.2022
Hajmi0,93 Mb.
#343325
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12
Bog'liq
bir jinsli bolmagan plastinka uchun ikki olchovli issiqlikotkazuvchanlik

4. Parabolik tipdagi tenglamani oshkormas sxemali chekli ayirmalar usuli 

bilan yechish 

 

Quyidagi issiqlik o’tkazuvchanlik tenglamasini yechaylik: 



 


 

Endi  oshkormas  sxemadan  (4-rasm)  foydalangan  holda  ushbu  tenglamaning 



chekli ayirmali approksimatsiyasini quyidagicha yozamiz: 

 

 



 

3-rasm.To’rtnuqtali oshkormas sxema shabloni. 



 

Bunda  birinchi  indeks  gazoviy  koordinataga,  ikkinchisi  esa  vaqt 

koordinatasiga  mos  keladi.Oshkor  sxemadan  farqli  ravishda  bu  chekli  ayirmali 

tenglamaning o’ng tarafida funksiyaning qiymatlari keying vaqt qadamiga tegishli. 

Ushbu 

 

belgilashni kiritib,chekli ayirmali tenglamani quyidagicha yozib olamiz: 



 

yoki matritsa ko’rinishida quyidagicha 

 

bu yerda 



 

Endi  Mathcad  matematik  paketida  bu  hisoblashlarni  bajarib,  berilgan 

chegaraviy masalani yechamiz: 



10 

 

To’rning  tugunlari  sonini  kiritamiz  (bu  misolimizda  har  ikkala  o’zgaruvchi 



yo’nalishida bir xil qilib tanlaymiz): 

n:=30 


Siklik parametrlar: 

i:=0..n       j:=0..n      k:=0..n-1     m:=1..n-1 

Boshlang’ich parametrlarni kiritamiz 

α:=0      β:=1     µ:=5 

Tadqiqot sohasidagi boshlang’ich temperatura: 

Chekli ayirmali tenglamaning matritsalarini tuzib olamiz: 

 

 

 



 

 Yechimni quyidagicha topamiz: 

 

 

Dastlab yechim funksiyasining to’r grafigi va izoliniyalarini chizamiz (4-rasm). 



 

4-rasm. 


u

i 0




sin


i

n







i

n





 



u

0 j








 

u

n j









 

A

i i





1

2







 

A



m m

1









 

A



m

1



m







 





i

0





 





0

 




 





i

0





 





0

 




 



u

j

1





A

1



u

j

 













 




11 

 

 



Endi shu rasmni rangli holatda chizamiz (5-rasm): 

 

5-rasm. 



 

Xususan, yechimi oldindan ma’lum bo’lgan chegaraviy masalani qaraylik: 

 ,   t>0, 0 < x <

 



u(o,t)=u(

,t)=0, t>0 



u(x,o) = sin(x),  0 < x <

 



Bu chegaraviy masalaning analitik yechimi u(x,t)=exp(-t)sin(x). 

Tenglamardagi  differensial  operatorlarni  ularning  chekli-ayirmali  analoglari 

bilan almashturamiz.Oshkormas sxemadan foydalanamiz. 

 

Xususiy  hosilalarni  mos  chekli  ayirmalar  bilan  almashtirish  natijasida 



quyidagi chiziqli algebraik tenglamalar sistemasini hosil qilamiz: 

 

Xususiy  hosilalarni  approksimatsiyalashning  tanlangan  sxemasini  grafik 



ko’rinishda 3-rasmdagidek tasvirlash mumkin: 


12 

 

3-rasm foydalanilayotgan to’rtnuqtali oshkormas ayirmali sxemada yangi vaqt 



qatlamida uchta nuqta va eski vaqt qatlamida esa bitta nuqta olinayotganini yaqqol 

ko’rsatadi. 

Hosilalarni  bunday  approksimatsiyalash  uslubi  oshkormas  deb  atalishiga 

sabab vaqtning yangi qatlamidagi temperaturalar maydoni oshkormas ifodalangan, 

ya’ni ularni aniqlash uchun (5.2) tenglamalar sistemasini yechish zarur. 

Bu  tenglamalar  sistemasini  progonka  usuli  bilan  yechamiz.  Bu  hisob 

jaryonida  1-rasmdagi  1-soha  0  ≤ 


Download 0,93 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish