Kasbiy psixologiya

Ikkinchi  bosqich
  shaxsning  kasbiy  muhim  sifatlarini  baholash  uchun 
izlanuvchanlik  dasturini  tanlash  va  qayta  ishlash.  Hujjatlar  tahlili  tavsiyalar, 
tavsiyanomalar,  suhbat  usullari  qo‘llaniladi.  Tanlangan  metodikalar  qator 
talablarga, jumladan, ma’lumotlilik va ishonchlilik talabiga javob berish lozim. 
Uchinchi bosqichda
 tanlangan testlarni tekshirish va nazorat qilish bosqichi. 
Asosiy  maqsad  tanlangan  metodikalar  qanchalik  faoliyat  natijasini  prognoz  qila 
olishini aniqlashdir. 
To‘rtinchi bosqichda
 kasbiy tanlovni o‘tkazish jarayonidir. Kasbiy tanlovni 
o‘tkazishning  muhim  sharti  standartlik  hisoblanadi.  Tadqiqot  sharoiti  ya’ni  test, 
ko‘rsatmalar,  blankalar,  natijalarni  qayta  ishlash  barcha  nomzodlar  uchun  bir  xil 
bo‘lishi  lozim.  Testdan  foydalanish  tajribasining  ko‘rsatishicha,  ko‘rsatmalarning 
ozgina  bo‘lsa  ham  o‘zgarishi  tadqiqot  natijalariga  ham  o‘z  ta’sirini  o‘tkazadi. 
Nomzodning  o‘zi  tadqiqot  natijalariga  motivasiyalashganligi  ham  muhim.  Shu 
boisdan, tadqiqot o‘tkaziladigan muhit do‘stona, samimiy bo‘lishi kerak. Natijalar 
tahlili  standart  bo‘lishi  lozim.  Natijada  barcha  nomzodlarning  natijalari  muayyan 
guruxga birlashadi.  
Ko‘pincha kasb tanlashda quyidagi tasnif qo‘llaniladi: 
- mutlaqo yaroqli; 
- shartli ravishda yaroqli; 
- yaroqsiz. 
Shaxsga  kasb,  kasbiy  soha,  mutaxassislik  tanlanadi,  bu  ko‘proq  uning 
individual psixologik xususiyatiga mos keladi, buning natijasida u o‘zining to‘liq 
imkoniyatini mehnat faoliyatiga tadbiq etadi. Kasbiy o‘quv muassasalarda kasbiy 
tanlov  va  kasbiy  saralash  mehnat  ekspertizaning  alohida  shakli  sifatida  namoyon 
bo‘ladi.  
Shuni nazarda tutish kerakki, espertizaning birinchi va ikkinchi shaklini sifatli 

---

321 
 
o‘tkazish uchun asosiy vazifalar belgilangan: 
- bu ishga kirish imkoniyati bo‘lmagan insonlarni ishga olishining oldini olish 
(yoshini to‘g‘ri kelmasligi, sog‘ligi, ma’lumoti, psixofiziologik ko‘rsatkichlari); 
-  mavjud  kasbga  ishchan  mehnatni  o‘z  sog‘ligiga  zarar  yetkazmasdan 
bajaradigan insonlarni olish; 
- inson kasbining qaysi turiga qobiliyatli ekanligini aniqlash hamda faoliyatga 
tavsiya qilish. 
Agar  kasbiy  tanlovda  ikkita  vazifa  hal  qilinsa  kasbiy  saralashning  uchinchi 
bosqichi asosiy hisoblanadi 
Psixologik kasbiy tanlovda quyidagi shartlar bajarilsa, samarali va maqsadga 
muvofiq bo‘ladi: 
- obektiv ijtimoiy-iqtisodiy zaruratning mavjudligi; 
-  aniq  kasbiy  sohaning  mavjudligi  bunda  ishchining  kasbiy  layoqati, 
yaroqliligi, mehnat samaradorligining ortishda katta ahamiyatga ega; 
-  ishlab  chiqilgan  va  tekshirib  ko‘rilgan  tanlov  tizimi  diagnostik 
metodikalarning bajarilishining ishonchliligi; 
-  kasbiy  tanlovni  o‘tkazish  uchun  tayyorlangan  mutaxassislar  ular  kasbiy 
tanlovni o‘tkazish va tashkillashtirishda amaliy tajribaga ega.