Kasbiy psixologiya

Yosh davrlar psixologiyasi 
- ontogenezda shaxs tug’ilganligidan to umrining 
oxirigacha  shaxsda  kechadigan  psixik  rivojlanish  va  shakllanish  bosqichlarini 
o’rganuvchi  psixologiya  tarmog’i.  Yosh  psixologiyasi  psixologiyaning  turli  yosh 
bolalik,  o’smirlik,  o’spirinlik  va  boshqa  bosqichlaridagi  psixik  rivojlanish 
qonuniyatlarini o’rganuvchi maxsus sohasi. 
Pedagogik  psixologiya
-  shaxsga  ta’lim-tarbiya  berishning  qonuniyatlari  va 
muammolarini  o’rganuvchi  psixologiya  sohasi.  Pedagogik  psixologiya 
psixologiyaning  yosh  avlodga  ta’lim  va  tarbiya  berishning  psixologik 
muammolarini o’rganuvchi maxsus sohasi. Pedagogik psixologiya pedagogikaning 
ilmiy  asoslaridan  biri  bo’lib,  pedagogika  nazariyasi  va  amaliyotini  tashkil  qilish 
uchun zarur bo’lgan psixologiyaga oid fakt hamda qonuniyatlarni aniqlaydi.  
Mehnat  psixologiyasi  va  kasb  psixologiyasi  predmetlarini  farqini  alohida 
ta’kidlash lozim. E. A. Klimov, mehnat psixologiyasiga quyidagicha tavsif beradi: 
mehnat psixologiyasi fan sifatida bu insonning sub’ekt sifatida faoliyat ko’rsatishi 
va  shakllanishi  sohasidagi  vazifalarni  echish  usullari,  yo’llari  va  sharoitlarini 
o’rganuvchi psixologiya yo’nalishidir.  
Kasb psixologiyasi
 shaxsning kasbiy jihatdan shakllanishini o’rganadi. Bunda 
shaxs rivojlanishi kasbiy shakllanish sifatida ko’rib chiqiladi. Kasb psixologiyasi-
mehnat  psixologiyasining  kasblarning  psixologik  komponentlarini  yoki  muayyan 
kasbda ishlovchilarga nisbatan qo’yiladigan psixologik talablarni o’rganish hamda 
ilmiy tahlil qilish bilan shug’ullanuvchi bo’limidan iborat.  
Mutaxassislikning  turli  ijtimoiy-madaniy  va  ijtimoiy-iqtisodiy  qarashlarida 
kasbiy  hulq  muhim  axamiyatga  ega.  Shaxsning  psixomotor  motivatsion  va 
kognitiv  sifatlariga  e’tibor  berilgan  holda  kasbiy  yutuqlarga  asosiy  e’tibor 
qaratiladi. Inson va uning kasbi o’rtasidagi, shuningdek, kasbiy vazifasi va kasblar 
olami tuzilmasi o’rtasidagi munosabatlar tahlil qilinadi.  
Kasb  psixologiyasi  inson  uchun  kasbiy  faoliyatning  ahamiyatini  o’rganib, 
shaxsning  kasbiy  shakllanishini  tadqiq  etadi,  shuningdek,  yoshlikda  kasbiy  

---

19 
 
tasavvurlarni  rivojlanishini,  kasbiy  etuklik  determinantalarini  ayniqsa,  kasbga 
kirishish va uning hayotga bo’lgan ta’sirini o’rganadi.  
Kasb psixologiyasining muhim jihatlari 
- bu kasbiy faoliyatning tahlili, kasbiy 
maqsadlar,  vaziyatlar,  qiyinchiliklarini  o’rganishi,  kasbiy  talablarni  aniqlashdan 
iborat.