O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi qo‘qon davlat pedagogika instituti

Amaliy va seminar mashg’ulotlari 

 

221 

 

faoliyatiga  jalb  ctishdan,  jamoani  esa  mazkur  o'quvchi  bilan  qiziqtirib  qo'yishdan 

iboratdir. Har  qanday  jamoada  tarbiyasi  qiyin  bolalar  bo'ladi,  lekin  ajratib  qo'yilgan 

bolalar  bo'lmaydi. O'quvchilarning  xulq-atvori, o'quvchini  muntazam o'rganishni  o'z 

oldiga  maqsad  qilib  qo'ymasa,  uning  uchun  sezilmagan  tarzda  o'zgarishi  mumkin. 

Bunday  o'rganish  yakka  tartibda  ishni  tashkil  ctishning  hal  qiluvchi  sharti 

hisoblanadi.  Jamoani  shakllantirish  yuzasidan  olib  boriladigan  ish  albatta  ayrim 

o'quvchilarning  rivojlanishiga  ta’sir  etadi  va  shuning  uchun  ham  bu  jarayon 

maqsadga  qaratilgan  va  boshqariladigan  bo'lishi  kcrak.  Sinf  rahbari  o'quvchilarni 

yakka  tartibda  va  jamoa  bilan  tarbiyalashda  ota  -  onalar  bilan  o'zaro  hamkorlikda 

bo'ladi. Sinf  rahbari ishining  o'ziga xos xususiyati  shundan iboratki, u oddiy  bolalar 

jamoasini  cmas,  balki  o'quvchilar  jamoasini  tashkil  etadi.  O'quvchilarning  asosiy 

vazifasi o 'qishdan iborat. Shuning uchun sinf rahbari dastavval bolalarning o'qishga 

qanday  munosabatda  ekanliklarini, o'zlarini darsda qanday  tutishlarini, uy  vazifasini 

sidqidildan  bajarishlarini  yoki  bajarmasliklarini  aniqlaydi.  Va  nihoyat,  eng  muhimi 

ularning  o'qishdagi  rcjalari  ijtimoiy  mohiyatga  molik  yoki  molik  cmasligi 

hisoblanadi.  O  'quvchilar  o'rtasida  salbiy  holatlar  ro'y  bermasligi  uchun  jamoaning 

rivojlanish  usulini  aniqlab  olishimiz  kcrak.  Buning  uchun  eng  ishonchli  usuli  - 

o'quvchilarni  ular  bilan  darsda,  darsdan  tashqarida  o'zaro  faol  hamkorlik  qilish 

jarayonida kuzatishdan iboratdir. Buning uchun maxsus diagnostik usullar, masalan, 

ankcta  tarqatish,  pedagogik  vaziyatlarni  vujudga  kcltirish  kabi  usullardan  foydalish 

mumkin. Lekin  bu  usullarni  guruhga  juda  chtiyotkorlik  bilan, katta  pedagogik  odob 

bilan  qo'llash  lozim.  O'quvchilarni  o'rganishning  har  bir  usuli  ayni  vaqtda  tarbiya 

usuli ham ckanligi o'qituvchilar uchun qonun bo'lishi kcrak. Jamoada shaxsni yakka 

tartibda  tarbiyalashda  maktab  o'quvchisini  o'z-o'zini  tarbiyalashga  jalb  etish,  uni 

tegishli  malaka  va  ko'nikmalar  bilan  qurollantirishdan  iboratdir.  Tarbiyaviy  ta’sir 

ko'rsatishga  bo'ysunmaydigan,  tarbiyasi  qiyin  bolalar  bu,  albatta,  yomon 

o'zlashtiruvchilar  cmas.  Sinf  rahbari  o'quvchilar  yomon  xulq-  atvorining,  past 

o'zlashtirishining  sabablarini  puxta  o'rganadi.  Bunda  o'quvchining  sinfdoshlari  bilan 

munosabatlari, bu munosabatlarning ma’naviy asoslari eng muhim masalalardan biri 

hisoblanadi.  Jamoa  munosabatlari  -  dastavval  muayyan  maqsadlarga  asoslangan  va 

ijtimoiy  ahamiyatga  cga  bo'lgan  maqsadlar  yo'naltirib  turadigan  o'zaro  mas'uliyatli 

munosabatlardir.  Sinf  rahbaridan  madaniyat  darajasining  kengligi,  pedagogik  odob 

talablariga  rioya  qilish,  unga  nisbatan  talabchanlikni  unutmaslik,  tashkilotchilik 

malakalariga  ega  bo'lish  ,  o'z  malakasini  oshirib  borish  bilan  birga  ishga  ijodiy 

yondashish  talab  etiladi.  Sinf  rahbari  pedagoglar,  ota-onalar  o'quvchilarni  o'zaro 

bog'lovchi  shaxs  sifatida  barcha  tomonlarining  nuqtai  nazarini  hisobga  olishi, 

harakatlarni  bir  markazga  birlashtirishi,  o'zaro  aloqalarining  to'g  'ri  bo'lishiga  ta’sir 

o'tkazishi  va  ayni  vaqtda  o'zining  o'rnini  aniq  ta’minlay  olishi  kcrak.  Mana  shu 

---