O‘zbekiston respublikasi navoiy kon-metallurgiya kombinati davlat korxonasi navoiy davlat konchilik instituti

Rejalashtirish
  -  balans,  me’yoriy,  iqtisodiy-matematik,  statistik,  omillar  bo‘yicha, 
ko‘p variantli xisob-kitob usullaridan iborat. 
Me’yor -
 belgilangan sifatdagi maxsulot birligi tayyorlash uchun sarflanuvchi xomashyo, 
material, yoqilg‘i, energiya va boshqa resurslardan foydalanishning yo‘l ko‘yilishi mumkin 
bo‘lgan maksimal yoki minimal chegarasidir. 
Me’yoriy  -  nisbi
y  kattalik  bo‘lib,  asosan  foizlar  yoki  koeffitsientlarda  aks  ettiriladi.  U 
mehnat  vositalari  va  predmetlaridan  foydalanish  darajasini,  ularning  xar  bir  maydon 
birligi, og‘irlik birligi, xajm birligiga sarflaninshini ifodalab beradi. 
    Me’yor va me’yoriylar kuyidagi asosiy guruhlar asosida ishlab chiqiladi:  
"  tirik mehnat xarajati me’yorlari; 
"  moddiy xarajat me’yorlari; 
"  ishlab chiqarish jarayonini tashkil etish me’yorlari; 
"  mehnat vositalaridan foydalanish me’yorlari; 
"  korxona sex asbob-uskunalarning loyiha quvvatiga chiqish vaqti me’yorlari. 
Rejalashtirishning asosiy vazifalari kuyidagilar: 
"  maqsadni belgilash; 
"  korxona faoliyatining turli xil yo‘nalishlari, iqtisodiyot va aholi uchun zarur bo‘lgan 
maxsulot ishlab chiqarishning iqtisodiy jixatdan maqsadga muvofikligini asoslab berish; 
"  zarur moddiy-texnika asosini shakllantirish; 
"  moliyalashtirish manbalarini aniqlash; 
"  yakuniy natijalarning ijobiy bo‘lishiga erishish. 
Rejalashtirish tamoyillari: 
"  ilmiylik tamoyili; 
"  majmuaviylik tamoyili;  
"  proporsionallik tamoyili; 
"  uzluksizlik tamoyili; 
"  optimallik tamoyili; 
"  moslashuvchanlik tamoyili. 
Rejalashtirish turlari: 
"  strategik rejalashtirish (10-15); 
"  uzoq muddatli rejalashtirish (3-5); 
"  kiska muddatli rejalashtirish (1-3); 
"  joriy rejalashtirish (choraklar). 
Rejalashtirish  boshqarish  jarayoni  sifatida  o‘z  texnologiyasiga  ega  bo‘lib,  bu 
texnologiya  korxonaning  rejalashtirilayotgan  davrdagi  maqsad  va  vazifalarini  aniqlash, 
bajaruvchilarga  muayyan  vazifalarni  belgilash,  vazifalarning  turi,  kattaligi  va  muddatiga 
ko‘ra  aniqlashtirish,  shuningdek,  ishlab  chiqarish  faoliyati  natijasi  -  daromad  yoki  foyda 
olishni o‘z ichiga oladi. Bu vazifalarni bajarishda kuyidagi omillar xisobga olinadi: 

---

127 
 
"  ishlab chiqarish quvvatining mavjudligi va tuzilmasi; 
"  xodimlar soni, ixtisos tarkibi va malakasi; 
"  moliyaviy resurslar; 
"  aylanma mablag‘lar mavjudligi va unga bo‘lgan extiyojlar; 
"  ilmiy-texnik tadqiqotlar tuzilmasi va tayyorlik darajasi; 
"  maxsulotni sotish kanallari. 
Rejalashtirish  quyidagi  talablarga  javob  bergan  takdirdagina  samarali  va  ishonchli 
xisoblanadi: 
"  rejalashtirishning xar bir elementi va bosqichi kat’iy ravishda asoslab berilishi; 
"  rejadagi vazifaning aniq va o‘z vaqtida bajarilishi, ya’ni rejaning adresliligi; 
"  reja bajarilishini doimiy  va uzluksiz ravishda xisobga  olish,  nazorat qilish va unga 
zarur xollarda o‘zgartirishlar kiritish; 
"  ichki  va  tashki  muxitdagi  o‘zgarishlarni  ijobiy  qabul  qilish,  shuningdek,  korxona 
faoliyatini ro‘y bergan o‘zgarishlarga mos ravishda o‘z vaqtida qayta tashkil qilish; 
"  fan-texnika taraqqiyoti va xo‘jalik yuritishning ilg‘or tajribalariga tayanish. 
     Rejalashtirishning xar bir turi o‘ziga xos xususiyatlarga ega bo‘lib, kuyidagilardir:  
" 
belgilangan rejalashtirish oralig‘ining aniqligi; 
" 
integratsiya 
va 
differensiatsiya 
darajasi, 
shuningdek, 
rejalashtirilayotgan 
ko‘rsatkichlar miqdori; 
" 
ishlab chiqarish xarajatlari va natijalarini xisob-kitob qilish darajasining aniqligi; 
"  rejani  tayyorlovchilar  va  amalga  oshiruvchilar  o‘rtasidagi  majburiyatlarni 
taksimlash tartibi.