O‘zbekiston respublikasi navoiy kon-metallurgiya kombinati davlat korxonasi navoiy davlat konchilik instituti

Kommandit  o‘rtoqligi
  bir  nechta  fuqarolar  yoki  huquqiy  shaxslarning  o‘zaro 
xo‘jalik  faoliyati  yuritish  maqsadidagi  shartnomalar  asosida  birlashuvi  natijasida  paydo 
bo‘ladi. 
Jamiyatlarning  ko‘pchiligida  kapitallar  birlashtirilgan  bo‘ladi.  Mas’uliyati 
cheklangan  jamiyat  (MCHJ)  bir  yoki  bir  necha  shaxs  tomonidan  ta’sis  etilib,  Nizom 
jamg‘armasi    hujjatlarda  (Nizom  va  ta’sis  shartnomasi)  belgilab  qo‘yilgan  ulushlarga 
bo‘lingan bo‘ladi. Bunday jamiyat muassislari jamiyatning majburiyatlari uchun javobgar 
bo‘lmaydilar hamda jamiyat faoliyatida o‘zlari kiritgan ulushlar doirasida zarar ko‘rishlari 
mumkin. 
O‘zbekiston  Respublikasida  ochiq  va  yopiq  turdagi  hissadorlik  jamiyatlari 
mustaqillikka  erishilgandan  keyin  keng  faoliyat  ko‘rsatmoqda.  Nizom  jamg‘armasi 
aksiyalarga  taqsimlangan  jamiyat  hissadorlik  jamiyati  hisoblanadi.  Xissadorlik  jamiyati 
a’zolari jamiyatning majburiyatlari bo‘yicha javobgar bo‘lmaydilar, biroq o‘zlariga tegishli 
bo‘lgan aksiyalar qiymati doirasida zarar ko‘rishlari mumkin. 
Xissadorlik  jamiyatlarining  ijobiy  jihatlari  qatoriga  quyidagilar  kiradi: 
aksiyadorlik  kapitalining  teng  taqsimlangan,  erkin  muomaladagi  ulushlar  -  aksiyalarga 
taqsimlanishi;  aksiyadorlar  jamiyat  majburiyatlari  uchun  javobgarligining  aksiyalar 
qiymati hajmida cheklanganligi; aksiyadorlik kapitalining hajmi va  a’zolar sonini osonlik 
bilan  o‘zgartirish  imkonini  beruvchi  Nizom  asosida  birlashish;  umumiy  boshqaruv 
vazifalarining xo‘jalik faoliyatini boshqarish vazifalaridan alohida yuritilishi va hokazolar. 

---

105 
 
Iqtisodiyotimiz  oldida  turgan  asosiy  vazifalardan  biri  sanoat  ishlab  chiqarishini 
jahon  iqtisodiyotida  o‘z  o‘rniga  ega  bo‘lgan  raqobatbardosh  korxonalar  tashkil  qilish 
maqsadidagi  tuzilmaviy    qayta  qurishdan  iborat.  Buning  uchun  integratsiya  hamda  turli 
tashkiliy-huquqiy  shakldagi  korxonalarni  vaqtinchalik  yoki  doimiy  ravishda  kooperatsiya 
yoki konsentratsiya asosida birlashtirish amalga oshiriladi. 
Kooperatsiya  jarayonida  konsern,  konsorsium,  xo‘jalik  assotsiatsiyasi  kabi 
tashkiliy  shakllar  vaqtinchalik  yoki  doimiy  ravishda  tuzilishi  mumkin.  Ushbu  tuzilmaviy 
birliklarining mohiyatini qisqacha ko‘rib chiqamiz. 
Konsern
  umumiy  manfaatlarga  ega  hamda  shartnomalar,  kapital  va  qo‘shma 
faoliyatda  ishtirok  etish  bilan  bog‘liq  bo‘lgan  korxonalarning  yirik  birlashuvini  aks 
ettiradi. 
Konsorsium
  kompaniya  va  banklarning  vaqtinchalik  birlashuvi  natijasida,  yirik 
kapital talab  qiluvchi loyihalarni  amalga oshirish  yoki  mablag‘ni birgalikda  joylashtirish 
maqsadlari uchun umumiy kelishuvlar asosida yuzaga keladi. Konsorsium buyurtmachilar 
oldidagi majburiyatlar uchun javobgar hisoblanadi.