Маданиятшунослик фани предмети, методологик асослари ва баркамол авлодни шакллантиришдаги ахамияти


  Gumanizm  va  umuman  Renessans  madaniyati  asoschilaridan  yana  biri  italiyalik shoir  Franchesko Petrarka



Download 1,51 Mb.
Pdf ko'rish
bet25/66
Sana07.01.2022
Hajmi1,51 Mb.
#326134
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   66
Bog'liq
madaniyatshunoslik fanidan maruzalar matni

2
 
Gumanizm  va  umuman  Renessans  madaniyati  asoschilaridan  yana  biri 
italiyalik shoir 
Franchesko Petrarka
 (1304-1374) edi. U birinchi bo‘lib antik 
davr  madaniyatiga,  Gomer  va  Vergiliylar  ijodiga  kaytish  to‘grisida  fikr 
yuritadi.  Petrarka  xristianlikni  rad  etmaydi,  ammo  uning  ta’limotida  din 
o‘zgacha,  insonparvar  yo‘nalish  kasb  etgan.  SHoir  sxolastikaga  (Kuruk 
safsatabozlik), uning inson muammosiga nisbatan befarkligiga karshi chikadi. 
Petrarka 
she’riyat,  notiklik,  adabiyot,  etika,  estetikaning
  inson  axlokiy  va 
ruxiy  kamolotida  tutgan  o‘rni,  axamiyatini  ta’kidlab,  ushbu  soxalar 
rivoji 
madaniyat  yuksalishini  ta’minlaydi,  deb  xisoblaydi.
  SHoir  antik  davr 
madaniyati  va  ma’rifati  o‘tib  ketgan  oltin  asr,  yo‘kotilgan  jamiyat  deb 
xisoblab, ushbu merosni zamondoshlariga anik va tushunarli xolda etkazishga 
xarakat  kiladi.  U  avvalo,  insonning  ichki,  axlokiy  muammolariga  e’tiborni 
xaratadi.  Bu  narsa  Uygonish  davri  individualizmining  o‘ziga  xos  muxim 
belgisi edi. "Mening sirim" nomli asarida Petrarka insonning eng chukur ichki 
ziddiyatlari va ularni bartaraf etish yo‘llarini ko‘rsatib beradi.
 
Fransuz  Uygonishining  yorkin  namoyandasi  bu  gumanist-yozuvchi,  monax, 
botanik  va  shifokor 
Fransua  Rable
  (1494-1553)  dir.  Uning  asosiy  merosi 
"Gorgantyua  va  Pantragryuel"  nomli  sarguzasht,  fantastik  romandir.  Ma’lum 
darajada  utonik  goyalarni  o‘zida  mujassamlashtirgan  bu  roman  tarbiya,  urush 
va monastir xayoti mavzulariga bagishlangan bo‘lib, unda Rablening jamiyat, 
uni  rivojlantirish,  inson  xukuklari,  jamiyatdagi  ayollarning  o‘rni,  kishilar 
o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarga doir karashlari aks ettirilgan.
 
Gumanizmning yana bir yorkin namoyandasi fransuz faylasufi 
Mishel Monten
 
(1533-1592)  edi.  U  o‘zining  "Tajribalar"  asarida  sxolastikani  tankid  kilib, 
insonni  eng  buyuk  kadriyat  deb  e’lon  kiladi.  Monten  inson  shaxsining 
Mustakilligi va erkinligi goyasini ilgari suradi. Uning ta’limoti individualizm, 


 
84 
riyokorlik  ruxidagi  karashlarga  karshi  yo‘naltirilgan.  U  insonning  Mustakil, 
erkin  tafakkurini  bo‘guvchi  lokaydlik,  riyokorlik,  taklid  kilish  xollarini 
kat’iyan  koralaydi.  Xudoga  nisbatan  u  skeptik  ya’ni  shubxali  munosabatda 
bo‘ladi.  SHuning  uchun  mutafakkir  fikricha,  xudoning  inson  faoliyatiga  xech 
kanday  alokasi  yo‘k,  xudo  bu  kandaydir  shaxssiz  moxiyatdir.  Montennining 
din  erkinligi  xakidagi  fikri  tarakkiyparvar  axamiyatga  ega.  Uningcha,  bironta 
din boshka dinlar ustidan ustunlikka ega emasdir.
 
Monten gumanizmi  xam naturalistik ruxi bilan ajralib turadi: inson tabiatning 
bir kismi, shuning uchun o‘z xayotida ona-tabiat nimani o‘rgatsa, shunga amal 
kilish  kerak  bo‘ladi.  Falsafa  murabbiylik  vazifasini  bajaradi.  U  odamlarni 
to‘gri, tabiiy ravishda xayotga yo‘naltirishi kerakdir.
 
Monten goyalari falsafaning kelgusi rivojiga, xususan Bekon, Dekart, Gassendi 
ta’limotiga,  fransuz  ma’rifatparvarlari  -  Volter,  Lanetrilar  ta’limoti 
shakllanishiga sezilarli ta’sir ko‘rsatdi.
3
 
Ingliz  yozuvchisi  va  siyosatchisi  Tomas  Mor  (1519-1577),  italiyalik  faylasuf 
va  shoir  Tomazo  Kamponellalarning  "Utopiya",  "kuyosh  shaxri"  asarlarida 
xam gumanistik utopik sotsializm goya-konsepsiyalari aks ettirilgan edi.
 
Gumanizmdan farkli ravishda (inson ikkinchi Xudo) 

Download 1,51 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   66




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish