Yuristlar malakasini oshirish markazi jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti

mak, O‘zb kiston R spublikasi Pr zid nti huzuridagi Amaldagi qonun

hujjatlari monitoringi instituti “inson huquqlari, shu jumladan,, bola huquqlari

sohasidagi vaziyatni monitoring qilishning milliy tizimini shakllantirish va

rivojlantirish maqsadlarida O‘zb kistonda tuzilgan tashkilotlar”

216

dan biridir.

Inson huquqlari bo‘yicha O‘zb kiston R spublikasi Milliy markazi.

Inson huquqlari bo‘yicha O‘zb kiston R spublikasi Milliy markazi

217

 davlat

idoralararo tahlil, tushuntirish va muvofiqlashtirish organi hisoblanadi, ya’ni

mazkur organ inson huquqlari, shu jumladan, bola huquqlari sohasida ham davlat

boshqaruv organlari faoliyatini muvofiqlashtiradi, inson huquqlari sohasidagi

ishlar milliy r jasini ishlab chiqadi, O‘zb kistonda inson huquqlari, shu jumladan,

bola huquqlarining himoyasi bo‘yicha milliy ma’ruzalar tayyorlaydi, davlat

xizmatchilari uchun esa bu borada axborot bazasini yaratadi, ularni o‘qitadi,

maslahatlar b radi va tashviqot ishlarini olib boradi.

Markazning asosiy maqsadi – ustuvor vazifalarni har tomonlama hal etish

yo‘li bilan inson huquq va erkinliklarni himoya etishning ko‘p jihatli tizimini

ishlab chiqish va hayotga tatbiq etish bilan bog‘liq quyidagi vazifalarni amalga

oshirish bilan bir qatorda, bola huquqlari sohasida ham quyidagi vazifalarni amalga

oshirishdir:

1. Bol huquqlari sohasidagi qonunchilikni takomillashtirish;

2. Bola huquqlari bo‘yicha huquqiy yordam ko‘rsatish;

3. Bola huquqlarini suddan tashqari himoya qilish tizimini yaratish;

4. Bolalarning huquqini himoya qilish strat giyasini ishlab chiqish;

5. Bola huquqlari bo‘yicha NNTlar faoliyatlarining samarali shakllarini

rivojlantirish;

6. Bola huquqlariga rioya qilish kafolati sifatida axborot olish erkinligini

ta’minlash;

7. Bola huquqlari sohasidagi ta’limni rivojlantirish;

216

 Bola huquqlari monitoringi. O‘quv-uslubiy qo‘llanma /Mas’ul muharrir A.X.Saidov. –T.: Inson huquqlari

bo‘yicha O‘zb kiston R spublikasi Milliy markazi, 2011. –B.8

217

 O‘zb kiston R spublikasi Pr zid ntining “Inson huquqlari bo‘yicha O‘zb kiston R spublikasi Milliy markazini

tashkil etish to‘g‘risida”gi Farmoni bilan 1996-yil 31-oktabrda tashkil etilgan.

---

367

8. 

Ijro  xokimiyati  doirasidagi  vazirliklar,  qo‘mitalar,  idoralar  va

muassasalarning bola huquqlari sohasidagi faoliyatini muvofiqlashtirish;

9. O‘zb kiston R spublikasida bola huquqlari tizimining rivojlanishi asosida

xalqaro hamjamiyatga kirish yo‘llarini shakllantirish.

218

Quyidagilar bola huquqlari borasida Markazning asosiy vazifalari va

funksiyalari hisoblanadi:

- Inson huquqlari sohasida milliy harakat r jasini ishlab chiqish;

- Bola huquqlari sohasida O‘zb kiston R spublikasining xalqaro va milliy

tashkilotlar bilan hamkorligini rivojlantirish;

- 

O‘zb kiston R spublikasida bola huquqlariga rioya etilishi va bu

huquqlarning muhofaza qilinishi yuzasidan milliy ma’ruzalar tayyorlash;

- bola huquqlarini muhofaza qilish va qo‘shma loyihalarni amalga oshirish

masalalari bo‘yicha xalqaro va milliy nodavlat tashkilotlar bilan o‘zaro hamkorlik

qilish;

- bola huquqlari sohasida davlatlararo ikki tomonlama va ko‘p tomonlama

bitimlar loyihalarini ishlab chiqish va ularni eksp rt baholash hamda ana shu

bitimlar yuzasidan tomonlarning k lishuvida qatnashish;

- davlat hokimiyati va boshqaruv organlariga, shuningd k, inson huquqlari

bo‘yicha jamoat birlashmalariga maslahatlar b rib turish faoliyatini amalga

oshirish;

- davlat organlari vakillariga bola huquqlarini rag‘batlantirish va muhofaza

qilish sohasida ta’lim b rish, targ‘ibot, o‘quv-uslubiy adabiyotlarni nashr etish

borasidagi faoliyatini muvofiqlashtirish;

- bola huquqlarini amalga oshirish va rivojlantirish bo‘yicha ma’lumotlar

axborot bazasini barpo etish;

- bolalarning huquq va erkinliklarini rivojlantirish yuzasidan sotsiologik

tadqiqotlar o‘tkazish va ularda qatnashish;

218

 Mo’minov A., Tillabaev M. Inson huquqlari. Darslik. Mas’ul muharrir A.X.Saidov. -2-nashr. –T.: Adolat, 2013.

–B.438

---

368

- davlat organlarining bola huquqlariga rioya etishi va bu huquqlarni

muhofaza qilishi sohasidagi faoliyatini takomillashtirish yuzasidan ularga

tavsiyalar tayyorlash;

- bola huquqlarini muhofaza qilish bo‘yicha milliy dasturlarni ishlab chiqish;

- aholining bola huquqlari borasidagi huquqiy madaniyatini shakllantirish

strat giyasini ishlab chiqish;

- bola huquqlarini rag‘batlantirish va muhofaza qilish sohasida jamoatchilik

tashabbuslarini rag‘batlantirish va muvofiqlashtirish;

- bola huquqlari bo‘yicha adabiyotlar, t

ko‘rsatuvlar va radio-eshittirishlar,

shuningd k, “O‘zb kistonda d mokratlashtirish va inson huquqlari” ilmiy-

ommabop jurnalini tayyorlash va chiqarish;

- milliy, mintaqaviy va xalqaro darajalarda bola huquqlariga rioya etish va

ularni muhofaza qilish sohasida ilmiy tadqiqotlar tashkil etish;

- bola huquqlari sohasida hukumatga qarashli bo‘lmagan jamoat tashkilotlari,

huquqni muxofaza qilish organlari va siyosiy partiyalar bilan hamkorlik qilish;

- O‘zb kiston R spublikasi Hukumatining bola huquqlariga rioya qilish,

muhofaza qilish va rag‘batlantirish bo‘yicha faoliyati to‘g‘risida aholini,

shuningd k, xalqaro jamoatchilikni ommaviy axborot vositalari orqali xabardor

qilish.

219

Markaz vazifalaridan biri fuqarolarga maslahat yordamini ko‘rsatish

hisoblanadi. Fuqarolardan Markazga yiliga 1500 dan ziyod ariza va shikoyatlar

lib tushadi hamda t

fon orqali 3000 ga yaqin murojaatlarga huquqiy maslahat

riladi. Turli sohalar qatorida ta’lim olish huquqi, oilani, onalik, otalik va

bolalikni himoya qilish kabi masalalar yuzasidan ham murojaat qilinmoqda

220

.

Markazning muvofiqlashtiruvchi faoliyatining yana bir turi O‘zb kiston

qo‘shilgan xalqaro hujjatlardagi normalarning bajarilishi to‘g‘risida Milliy

ma’ruzalarni tayyorlashdan iboratdir. O‘tgan davr mobaynida BMTning 6 ta

219

 Mo’minov A., Tillabaev M. Inson huquqlari. Darslik. Mas’ul muharrir A.X.Saidov. -2-nashr. –T.: Adolat, 2013.

–B.438-439

220

 Batafsil ma’lumotlar uchun qarang: Saidov A., Bakayeva F., Tillabayev M. Nasionaln y s ntr po pravam

ch lov ka v 2011 godu. – T.: NSPCh, 2012

---

369

shartnomaviy organlariga, shu jumladan, Bola huquqlari bo‘yicham qo‘mitaga,

O‘zb kiston qo‘shilgan BMTning asosiy hujjatlari bo‘yicha milliy ma’ruzalar

taqdim etildi. Alohida ta’kidlash lozimki, o‘tgan davr mobaynida Bola huquqlari

bo‘yicha konv nsiya va unga 2 ta protokol:

“Bolalar savdosiga, bolalar

fohishabozligiga va bolalar pornografiyasi”ga

 taalluqli protokol va

“Bolalarning qurolli mojarolarda ishtiroki”ga taalluqli protokol bo‘yicha milliy

ma’ruzalar taqdim etildi.

Markaz o‘z faoliyati davomida milliy ma’ruzalarni tayyorlashning 15

bosqichdan iborat maxsus tartib-qoidalarini ishlab chiqqan bo‘lib, ular qatoriga

Milliy ma’ruzani taqdim etish lozimligi to‘g‘risida BMT t gishli qo‘mitasining

xabarnomasini olish, ma’ruza loyihasini ishlab chiqish uchun ishchi guruhni

tashkil etish, ma’ruza loyihasini tayyorlash, uni t gishli qo‘mitaga jo‘natish va

uning ko‘rib chiqilishi, shuningd k, BMT qo‘mitasi tavsiyasini bajarish bo‘yicha

Milliy harakat r jasi qoidalarining bajarilishi yuzasidan doimiy monitoringni

amalga oshirishni kiritish mumkin

221

.

Markaz mutaxassislari shuningd k, “Bola huquqlari kafolatlari

to‘g‘risida”gi, “Bolalar m hnatining eng yomon shakllarini taqiqlash va

ularga barham b rishga doir zudlik bilan ko‘riladigan choralar to‘g‘risidagi

konv nsiyani ratifikatsiya qilish to‘g‘risida”gi, “Ishga qabul qilinadigan eng

kichik yosh to‘g‘risidagi konv nsiyani ratifikatsiya qilish to‘g‘risida”gi,

“Bolalar savdosiga, bolalar fohishabozligiga va bolalar pornografiyasiga;

qurolli nizolarda bolalarning ishtirokiga doir Bola huquqlari to‘g‘risidagi

konv nsiyaga qo‘shimcha Fakultativ protokolga O‘zb kiston R spublikasining

qo‘shilishi to‘g‘risida”gi qonunlar loyihalarini tayyorlashda faol ishtirok etishdi.

Markaz vakillari huquqni muhofaza qilish organlari tomonidan inson

huquqlariga rioya qilinishi bilan bog‘liq ahvolni o‘rganish bo‘yicha Idoralararo

ishchi guruhda faol ishtirok etishadi. Undan tashqari, Markaz dir ktori O‘zb kiston

spublikasi Pr zid ntining “Odam savdosiga qarshi kurashish samaradorligini

221

 Batafsil ma’lumotlar uchun qarang: Nasionaln y s ntr R spubliki Uzb kistan po pravam ch lov ka:

stanovl niye i razvitiye / Otv. r d. A.X.Saidov. – T., 2007. – S. 28–29.

---

370

oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 2008-yil 8-iyuldagi   PQ–911-sonli Qarori

bilan tashkil etilgan Inson savdosiga qarshi kurash bo‘yicha R spublika Idoralararo

komissiyasining a’zosi ham hisoblanadi.

Markaz o‘z faoliyatini amalga oshirishda BMT, YUNISEF, YUNESKO kabi

qator xalqaro tashkilotlar, qator xorijiy davlatlar elchixonalari, qator xalqaro

nohukumat tashkilotlar bilan hamkorlik qilmoqda. Bundan tashqari, Milliy markaz

oliy o‘quv yurtlarida inson huquqlari bo‘yicha darsliklar, ma’ruzalar va s minarlar

o‘tkazilishini amalga oshirmoqda.

Markaz xalqaro shartnomalar, xalqaro tashkilotlarning mat riallari va

qo‘llanmalarini o‘zb k tiliga tarjima qilish va chop etishni ham amalga oshiradi.

O‘tgan davr mobaynida Markaz tomonidan “Bolalarni himoya qilish: parlam nt

a’zolari uchun qo‘llanma” nomli qo‘llanma, “Bolalar m hnatining eng yomon

shakllariga barham b rish”, nomli qo‘llanmasi, Xalqaro m hnat tashkilotining

shartnomalari o‘zb k tiliga tarjima qilinib, chop etildi. Milliy markaz tomonidan

inson huquqlari bo‘yicha 110 ta xalqaro shartnomalar matnlarini o‘z ichiga olgan

10 ta to‘plam chop etildi.

222

O‘zb kiston R spublikasidagi inson huquqlari bo‘yicha milliy institutlar bola

huquqlari bo‘yicha xalqaro shartnomalarning bajarilishi yuzasidan nazoratni

quyidagi yo‘nalishlarda amalga oshirmoqdalar:

-  qonunchilikka rioya etilishini monitoring qilish;

-  qonunchilikka oid takliflarni tayyorlash;

-  BMT tuzilmalariga milliy ma’ruzalarni tayyorlash va taqdim etish;

-  inson huquqlari, shu jumladan, bola huquqlari sohasida ta’lim bo‘yicha milliy

jani amalga oshirish;

-  BMTining Inson huquqlari bo‘yicha k ngashi va Bola huquqlari bo‘yicha

qo‘mitaning tavsiyalarini bajarish bo‘yicha milliy harakat r jalarini tayyorlash va

amalga oshirish;

222

 Mo’minov A., Tillabaev M. Inson huquqlari. Darslik. Mas’ul muharrir A.X.Saidov. -2-nashr. –T.: Adolat, 2013.

–B.442

---

371

-  bola huquqlari sohasida t xnikaviy yordam dasturlarini amalga oshirishga

ko‘maklashish.